P1050051

10 . Państwowy dług publiczny

10.1. Definicje, procedury ostrożnościowe i zarządzanie długiem publicznym

Definicje

Przez państwowy dług publiczny rozumie się nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przeptywów finansowych między podmiotami należącymi do tego sektora, a przez dług Skarbu Państwa - nominalne zadłużenie Skarbu Państwa (zob. rozdz. 2, s. 50). Pamiętamy też, że państwowy dług publiczny obejmuje nominalne zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu:

1)    wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wielkości pieniężne.

2)    zaciągniętych kredytów i pożyczek,

3)    przyjętych depozytów,

4)    innych wymagalnych zobowiązań - w tym zobowiązań jednostek budżetowych, zobowiązań wynikających z ustaw i orzeczeń sądu oraz z innych tytułów - według ich wartości należnej do zapłaty w dniu ich wymagalności.

Zgodnie z zasadami liczenia długu publicznego obowiązującymi w Unii Euro-pejskiej oraz z ustawą o finansach publicznych obowiązującą od 1 stycznia 2006 r., j niewymagalne zobowiązania z tytułu poręczeń i gwarancji udzielone przez podmioty sektora finansów publicznych, nic są zaliczane do państwowego długu publicznego ani do długu Skarbu Państwa.

wymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, w tym przez Skarb Państwa.

Minister finansów rokrocznie ogłasza w Monitorze Polskim kwoty i relacje do I PKB państwowego długu publicznego oraz długu Skarbu Państwa a także kwoty nie- j

Konstytucyjne ograniczenia wielkości państwowego długu publicznego

„Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie”¹. Co więcej, „nic wól- ²

no zaciągać pożyczek lub udzielać gwaranq'i i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto”².

Granice dopuszczalnego długu publicznego

Konstytucyjne i ustawowe regulacje dotyczące dopuszczalnych progów długu publicznego w stosunku do PKB (a także jego przyrostu, tj. deficytu budżetowego, w relacji do PKB) są próbą nałożenia ograniczeń na polityczny przetarg o kształtowanie się budżetu i finansów publicznych w czasie i są związane z próbą empirycznego wyznaczenia granicy opłacania bieżących wydatków: czy wydatki te ma ponosić tylko „dzisiejsze” pokolenie, nawet wtedy, kiedy korzyści z nich będą czerpać głównie pokolenia przyszłe, czy też przez zaciąganie długu (kreowanie deficytu budżetowego) ciężarami tymi można obciążyć także przyszłe pokolenia.

Ochronie przed niebezpieczeństwem nadmiernego obciążania kosztami obsługi długu publicznego przyszłych pokoleń służą próby wytyczenia granic dla politycznych decyzji dotyczących polityki fiskalnej (Konsensus waszyngtoński, zasady polityki pieniężnej i fiskalnej Unii Europejskiej czy sformalizowane kryteria z Maastricht, leżące u podstaw Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Paktu Stabilności i Wzrostu Unii Europejskiej). Podobnie jak polskie przepisy, te zasady i reguły są jedynie próbą znalezienia równowagi między konfliktowymi interesami w dziedzinie finansów publicznych u konkretnych warunkach gospodarczych i instytucjonalnych.

Kontrolę nad sektorem finansów publicznych oraz nad stanem długu Skarbu Państwa w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto sprawuje minister finansów. Minister finansów opracowuje też trzyletnią strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na wielkość państwowego długu publicznego. Strategię tę następnie zatwierdza Rada Ministrów i jest ona przedstawiana Sejmowi jako obowiązkowa część uzasadnienia projektu ustawy budżetowej. Strategia uwzględnia w szczególności:

1)    wpływ stabilności makroekonomicznej gospodarki i jej zdolności do rozwoju na rozmiary i dynamikę długu,

2)    analizę poziomu i dynamiki państwowego długu publicznego oraz bezpieczeństwa finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, ¹

1

Ibidem; warunek len jest laki sum jak jedno z pięciu kryteriów jbicżnoSci" Thiklalu z Maastricht. okrcSlającc warunki brzegowe członkostwa w Unii Gospodarczej i Whlulowej. Jak do lej pot), odrębną ustawą jest regulowane tylko udzielanie gwarancji i poręczeń, nic ma natomiast odrębnej ustuwy o długu publicznym (mimo kilku inicjatyw legislacyjnych) i wszystkie regulacje na len lemat są zawarte w ustawie 0 finansach publicznych.

2

Konstytucja RP. art. 216.