patologia35

3.6.

patogeneza jjgo Ina_______

Patogeneza jest nauką o mechanizmach rozwoju chorób, sanogeneza* nauką /mechanizmach zjawisk zmierzających do eliminacji zmian chorobowych. Patogeneza choroby dotyczy poszczególnych ogniw tzw. łańcucha patogene-ne°o. p_roWadzącego do zaburzeń składających się na pełny obraz choroby Choroba nie jest bowiem zjawiskiem statycznym, lecz procesem dynamicznym. o własnej w każdym przypadku, unikalnej historii odnoszącej się do indywidualnego organizmu w określonych okolicznościach i aktualnych uwarunkowaniach. Procesy wchodzące w całość łańcucha patogenetycznego zależą zatem nie tylko od czynnika patogennego, ale również od ogółu właściwości ustroju.

Procesy patogenetyczne zachodzą na wielu poziomach regulacji czynności ustroju, od molekularnego do ogólnoustrojowych procesów integracyjnych. Na każdym z poziomów regulacyjnych uruchamiane są odczyny kompensacyjne. Całościowy obraz procesu, a więc istota choroby (gr. pathos), odpowiada sumie procesów dysregulacyjnych wynikających z zaburzenia czynności ustroju oraz odpowiednich odczynów kompensacyjnych na wszystkich poziomach regulacji. Zmiany miejscowe powodują rozwój procesów ogólnoustrojowych; wynika to z jednolitości środowiska wewnętrznego oraz uczynnienia ogólnoustrojowych odczynów nerwowych i humoralnych. Uzasadnione jest zatem twierdzenie, iż każdy proces chorobowy dotyczy ustroju jako całości.

Rozwój choroby może zmieniać się z dnia na dzień (a nawet z godziny na godzinę), zależnie od zaburzeń równowagi homeostatycznej oraz rozwoju mechanizmów przeciwregulacyjnych. Co więcej, ważne są wpływy środowiskowe. Dobra orientacja w procesach składających się na całość łańcucha patogenetycznego wymaga od lekarza umiejętności kojarzenia zjawisk (również tych pozornie odległych), a zatem biegłości w fizjologii prawidłowej i patologicznej. Choć ważna jest znajomość mechanizmów prowadzących do zaburzeń oraz do ich wyrównywania na poziomie molekularnym oraz komórkowym, to u konkretnego chorego w ocenie całości łańcucha patogenetycznego (tj. dynamiki procesu chorobowego) znaczenie mają przede wszystkim aspekty integracyjne.

W warunkach choroby (tj. w warunkach wyraźnej patologicznej regulacji tunkcji), szczególnie przewlekłej, może rozwinąć się proces wyrównania (kompensacji), zależny od mechanizmów nerwowych, humoralnych oraz

, Nektórzy autorzy krytykują termin „sanogeneza" (ponieważ zawiera on źródłosłowy • ^v'^u języków: łacińskiego oraz greckiego) i proponują określenie „higiogeneza" o rodowo-^Zle wyłącznie greckim.

93