P1050743

14__

M.AW n

nicjszc pochówki nic są znane. Trudno wytłumaczyć tak niewielką ilość grobów towarzyszącą dosyć licznym znaleziskom z osad. biorąc pod uwagę możliwy w zachodnie; Malopolscc okres ok I00 lat prawdopodobnego stosowania uchwytnego metodami archeologicznymi obrządku pogrzebowego Należy podkreślić, że do tci pory nic odkryto na terenie Małopolski cmentarzyska celtyckiego, a jedynie pojedyncze, odosobnione pochówki. dla tego szczegółowa analiza obrządku pogrzebowego nie jest możliwa Wydaje się, ze taka sytuacja odzwierciedla niepełny stan badan.

POCZĄTEK KULTURY PRZEWORSKIEJ W ZACHODNIEJ MALOPOLSCE

Funkcjonowanie kultury przeworskie; w Zachodniej Malopolscc datowano juz od początku fazy Al. co synchronizowano ze stadium ET CIb w systemie R. Gcbharda (Poleska I99łt, 222; 2006. ISO; Wożniak I996, 169; Dąbrowska - Wozniak 2005.93). Tak wczesne datowanie oparto na szeregu przesłanek wynikających z analizy obiektów osadowych. w który ch ceramice kultury przeworskiej towarzyszyły zabytki szklane i metalowe kultury lateńskiej. Dotyczyło to zwłaszcza ob. 342 oraz ob 98 z osady w Krakowie-Pleszowic. W ob. 342. oprócz dużej serii ceramiki kultury przeworskiej i kultury lateńskiej, znaleziono krąż-ki ze skorup naczyń grafitowych. 2 fragmenty bransolet sapropclito wych, szklany pador oraz 2 egzemplarze bransolet z niebieskiego szkła typów 6c i 7b wg Haesermck (Poleska 2006, katalog, tah. 53). Obiekt ten jednak nie jest zespołem zwartym, ale kompleksem kilku wielokulturowych jam. które nic zostały należycie rozróżnione i zadokumentowane’. Ob. 98. eksplorowany i dokumentowany poprawnie, jest niewid

I

na kole), noz zela/ny. fragment przedmiotu żela znego określony jako fragment zapinki ora/ trag ment bransolety /. niebieskiego s/kla - typ Sb wg Haevcmick (Poleska 2006. katalog, s. IS5-ISS. tab le>4-11>7). Na osadach w Krakowie-Pleszowic st I7-20. Krakowie-Wyciązu. st 5 ora/ Krakow ie Ue w widu obiektach ceramika „starszego st\ lu“ kultu rv przeworskici wspołwystępuje razem / ceramiką ccltwką. stąd tez uznano, ze taka .sytuacja w skazu ie na możliwość koegzystencji dwóch grup etnicznych Ponowna analiza /espołow wykazała lednak. ze obserwacja ta ie>t błędna, a domniemana ko-egzystencia materiałów celtyckich i kultury przeworskie! wynika z częstego na stanowiskach wielokulturowych i wielofazowych zjawiska powtórnej depozycji. Ratownicze badania wykopaliskowe prowadzone w rejonie dawnej Nowej Huty były pierwszymi tego typu przedsięwzięciami w polskiej archeologii. stąd leż, pomimo imponującej ilości znalezisk archeologicznych, sposób ich dokumentacji pozostawia wiele do życzenia (Poleska 2006, ll-ló). Eksplorację prowadzono w pośpiechu, częsc obiektów została zniszczona wskutek prac budowlanych, duża część dokumentacji zaginęła, wiele zespołów zostało żic zadokumentowanych lub zdekompletowanych. Tc czynniki zadecydowały. z.c stan bazy źródłowej zabytków kultury lateńskiej pochodzących z tych badań jest bardzo zły (por. Poleska 2006, katalog). Duża liczba obiektów archeologicznych eksplorowanych w trakcie tych badań nie może być uznawana za zespoły zwarte, a co za tym. idzie analiza wykonywana w oparciu o taki zestaw zrodel jest wysoce wątpliwa. Dodatkowym minusem opracowania materiałów z osad podkrakowskich są częste pomyłki związane / klasyfikacją naczyń wykonanych na kole i Wypalonych ką jamą zasobową, w której znaleziono dużą serię ^w atmosferze redukcyjnej (tzw. ceramiki siwej), ceramiki kultury przeworskiej (306 fragmentów Za ceramikę celtycką uznano dużą liczbę naczyń, naczyń) oraz J3 fragmentów naczyń kultur}- łateń które w istocie są tzw. ceramiką gładką kultury skiej (w tym 5 fragmentów naczyń wykonanych przeworskiej / młodszego i późnego okresu wpły _ wów rzymskich. Dotyczy to przede wszystkim ob.

„Bardzo zly stan dokumentacji terenowej - dokumentj cja opisowa to niemal wyłącznic spis zabytków odkrywanych w poszczególnych warstwach głębokościowych Obiekt, a właściwie kompleks kilku nawarstwionych na siebie |am różnych i kultur, zlokalizowany był w centralne; partu ara 117. badane i go w trzech et a juch pr/c/ roznydl archeologów t..). W re zuitacie w trakcie badan nic uchwycono na radmm poziomic j rzeczywistego zarysu obiektu, ani nawet jego części” (Poletka 2006, katalog, 6IJ.

7 z Krakowa-Cła (Poleska 2006, katalog, tab. 4:2-4. 6, 9. 12) oraz ob. 404 z Krakowa-Pleszewa (Poleska 2006. katalog, tab. 47:1. 3-4. 8-10). u także ceramiki z warstw akumulacyjnych drugiego z tych stanowisk (Poleska 2006, katalog, tab. 89:1. 4-5; 90:3; 92:8-10; 93:1; 94:5-10). Biorąc pod uwagę wspomniane wyżej uwagi należy uznać, ze ob. 542. z Krakowa-Pleszowa nie jest zespołem zwartym.

•> nieliczne zabytki celtyckie t ob 98. to materia i *>’ starsze, które uległy powtórne) dcpozycji. laka i sama sytuacja dotyczy większości obiektów zali c/onych pr/ez 1’. Poleską do fazy 11. gdzie wystąpi! licznie materiał masowy w postaci ceramiki kultury przeworskiej w stylistyce „starszego stylu ceramicznego" (por. Poleska 2006. katalog).

Wykluczenie możliwości współ wy stępowania środkowolatcńskich zabytków celtyckich i zabytku mi kultury przeworskiej można udowodnić na podstawie argumentów, które zaprezentujemy poniżej.

DATOWANIE POCZĄTKU KULTURY PRZEWORSKIEJ

Datowanie materiałów kultury przeworskiej z MOP na l.T Clb nie jest możliwe, gdyż. istnicią poważne przesłanki, żc ta kultura powstała dopiero w l.T C2. co zostało ostatnio gruntownie wvka-zanc w pracy M. Grygiela (2004). Najstarsze materiały łączone z kulturą przeworską, a które można było datować na l.T Cl, to wyłącznie znaleziska luźne pozbawione kontekstu (Dąbrowska i988. 1?). Pewna liczba zespołów, zarówno osadowych i grobowych, które kiedyś uznawano za najwcze śniejsze dla kultury przeworskiej, należy przypisać kulturze jastorfskiej (Grygiel2004. 19-45,50-59). W oparciu o te ustalenia, najwcześniejsze zespoły kultury przeworskiej datowane są na młodsze sta dium łazy Al (Alb), co iest korelowane z fazą l.T C2 w systematyce kultury lateńskiej (Grygiel 2004. tab. 1.2).

WSPÓŁWYSTĘPOWANIE ŻABY IKÓW KULTURY PRZEWORSKIE| W OBIEKTACH KULTURY LATEŃSKIEJ

Drugi argument dotyczy braku sytuacji współ występowania kultury przeworskiej z lateńską na innych, znajdujących się również, w najbliższym sąsiedztwie Krakowa, osadach lateńskich, datowanych w obrębie l.T C. Istnieją stanowiska lateńskie, gdzie nie ma żadnych znalezisk kultury przćwoi sklej z młodszego okresu przedrzymsktego. laka sytuacja znana jest przede wszystkim z największej do tej pory przebadanej osady kultury lateńskiej w Malopolsce. zlokalizowanej na stan 1“ w Podłężu. pow. wielicki, gdzie materiał kultury przeworskiej / młodszego okresu przedrzymskie-go nic występuje wcale, a liczne obiekty lateńskie

no/nj dotyc dobrze dołować na tan LT Cl - LT C2

,1 ):tfgitlcwika rt u/. 2006).

Podobna sytuacja zaistniała na (Madzie na stan I w Zagorrycach. pow. kazimierski. gdzie nojsumr materiały kultury przeworskie! pochodzą dopiero / pr/ciscKmc) (ozy A2/A3 {Grypd - Pikuhks 2006. 148-130). Obiekty kultury Lateńskiej z tego stanowiska datowane są ogolnic ni fazę LT Ci. z tym. ze w ob. 9 (potziemiankai znaleziono zelazną za pinkę kulkową o konstrukcji srodkowoUtenskiCL. która datuje obiekt na LT Clb (Grygiel - PikuLskj 2006, ryc. 1 Ib). W inwentarzach obiektów laten skich brak zabytków kultury przeworskiej Ze sta nowiska pochodzi tez seria zabytków celtyckich, które mogą byc precyzyjnie datowane na LT C2. przy czym najwcześniejsze zespoły kultury prze worskiei są tam uchwytne dopiero w odanku czasowym odpowudaiącvm horyzontowi zapinek typu gescłtweijte*.

Interesujących obserwacji na temat wspolwy stępowania materiałów kultury latcńskio z zabyt kami kultury przeworskiej dostarczyły znaleziska z. Pcłczysk. pow. pmczowski (Rudnicki 1996; 1997 W trakcie badan stanowiska 4 (dawmei .Błonie') zarejestrowano relikty połziemiankt. użytków anci co najmniej dwufazowo, z której wydzielono ob. C/72 - starszy i B 72 - młodszy (Rudnicki 199“, 19-22). W ob. 072 znaleziono dużą senę ceramiki lateńskiej, a także natrafiono na specjalną niszę (rodzai piwniczki?), w której znajdowało się osiem całych naczyn Siedem z nich to naczynia laten skie wykonane na kole. ósme zas to typowy, ręcz nic lepiony i czerniony dzban odwTotmc gruszko-waty (Rudnicki 1997. 20). Zespól ten dobrze datują na fazę l.T C2 żelazna zapinka o konstrukcji srod-kowolalcńskłcj (grupa 17a wgGcbhardal oraz fragment bransolety z przezroczystego szkła typu Ha-evcmick 7i (Ruiintekt 199". tab. 14:12: 15:151 Bezpośrednio nad ob. ( '4 zalegał obiekt B '2. w którym również znaleziono dużą serię cerami ki kultury lateńskiej, a także fragment 1 naczynia (garnek z łacctowanym wylewem »chropowaconą dolną partią brzućca) .starszego sty lu ceramicznego" kultury przcworskici (Rudnicki 19^~. tab. 21 I). Ob. Bi72 również należy datować na tazę LT C2. za czym przemawia znaleziona w tego wypcłntsku

* Niepublikowane badanu mgr M CusgicU orax mg; I ftkulskicgo (liwtytul Archeologu Uniwersytetu Ugtcksn skiego)