P1050754

52

rm UH/KHWK/. MA»nsy monii 11'« «

w środkowym biegu rzeki Wisłoki, skąd znanych test pięć mieczy obosiecznych oraz jeden jedno-sieczny. Kolejny egzemplarz obosieczny znaleziono w Wssłoce w okolicach Rzeszowa Przewaga takich mieczy mogłaby stanowić silną przesłankę dla tezy o celtyckiej proweniencji analizowanego zwyczaju. Kultowe depozyty bagienne i rzeczne militariów znane są jednak tak/e - i to we wcale niemałej liczbie - w kręgu kultury lastorfskiej, a miejscowa tradycja sięga poznej epoki brązu oraz początków epoki żelaza. Praktycznie identyczny jest również zestaw ofiarowanych militariów: prawie bez wyjątków są to miecze obosieczne, często ewidentnie celtyckie importy. Nie można zatem wykluczyć oddziaływań kręgu jastorfskiego na depozyty z obszaru kultur) przeworskiej. W takim przypadku impulsy z kultury lateńskiej miałyby tylko pośredni charakter. Nie można niestety określić, czy znaiezi ska z ziem Polski odzwierciedlają jakieś nieokreślone praktyki religijne, czy tez są kultowymi wotami szczególnie cennych łupów wojennych, na co mogłoby wskazywać celtyckie pochodzenie przynajmniej części mieczy.

Przypuszczenia odnośnie jastorfskich źródeł me mają racji bytu w przypadku miecza z Wisłoka. Ten celtycki import w b. źle zachowanej pochwie zdobionej pierwotnie parą smokow został znaleziony daleko poza strefą oddziaływań kultury jastorfskiei. oraz poza strefą osadnictwa kultury przeworskiej, wykazuje natomiast klarowne związ

wodnych i ba

nn^unSADYOTWARTIi |AKO( BNTRA

w środowiska wodnego, w rodzaju epommicrncgo    SICZE I IIANDLOWE

stanowiska w l.a Tinc. Wyznaczają one punkt od*

niesienia dla znalezisk spoza strefy cywilizacji lalcń- |>_U7C osady otwarte w późnym środowisku laskiej, które zawierają z reguły pojedyncze egzem tcńskini to z reguły centra rzemieślnicze i luiulli>wc; plam mieczy. W przypadku kultury przeworskiej korzenie takich założeń sięgają okresu halsztackie takie materiały są bardzo rzadkie i koncentrują się g₀ j początków okresu lateńskiego. Ue wschodniej

strefie osadnictwa celtyckiego można tu przykłado-

^    • ^lik ““ ■ «*«"* 8^ruPy tynieckiej. Jako przykład moż-

Tylko sporadyczne w^pow.n, dcpozytdw mddar,,,. Wtond^isku ku.......Se,

przedrzyrnslumniewydajes* su rzymskiego, ich znaczenie me wynikało jed-

nak z Wielkości. liczby mieszkańców, lecz przede wszystkim z bardzo aktywnej i przy tym zróżnicowanej działalności rzemieślniczej i handlowej. Produkowano tam m m. różne fibule, ceramikę to*

być li tylko kwestią przypadku i wynikać ze stanu badan. Miecze z epoki brązu i początków epoki ze laza znajdywane są w kontekstach giennych dużo częściej.

wo wspomnieć Bcrching PoDantcn. i Rosldorf. Być mo/e należałoby tu też zaliczyć osadę w Nowej Cerekwi Wiele poruszenia budzą najnowsze znaiezi ska z osady w miejscowości Nćmćice na Morawach, obejmuiące m. m bardzo szerokie spektrum monet / okresu celtyckiej ekspansji, pochodzących praktycznie 7 całei barbarzyńskiej Europy oraz z Italii.

Czy takie osiedla występują w strefie germańskiej? To pytanie nic ogranicza się przy tym tylko do fazy A w ujęciu Eggcrsa i Dąbrowskiej, lecz obejmuje także początki okresu rzymskiego. Przykładowo. wojownicy Marboda musieli mieć jakiś punkt zborny i magazyn zaopatrzeniowy bądź ar senał Gdzieś musieli pracować rzemieślnicy produkujący masowo fibule w oparciu o początkowo celtyckie, a potem rzymskie pierwowzory. Tego t\pu osady, określane czasem jako miejsca centralne (JZcntralorte"), na obszarze kultury przeworskie! jest bardzo trudno zidentyfikować. Znaleziska / osad oraz sama struktura sieci osadniczej nie dają tutaj zbyt wiciu wskazówek. Jednym z niewielu wyjątków może być osada z Kalisza Piwonie. Atrybuty prestiżu i bogactwa mogące dawać wskazówki odnoście istnienia jakichś lokalnych ośrodków władzy występuią przede wszystkim wśród znalezisk sepu! krałnych Najlepszym przykładem ale spoza ob-•>/aru kultury przeworskiej - może być cmentarzy sko w Dobrichoy-Pićhora.

Osady aspirujące do roli ponadregionalnych

53

czoną i malowany, a nawet bito monety I,leżnie występowały również dobra obcej proweniencji. Jak. np. ozdoby i części stroju, ceramika, ora/ rno nety. w tym zarówno emisje celtyckie jak i rzym skic Grupę tyniecką można traktować jako swego rodzaju ciało obce w kulturze przeworskiej Twn rzona była pierwotnie prze/, ludność pochodzenia celtyckiego lub przynajmniej bardzo zccllyzowaną. ale stale zwiększał się udział w substratu german skiego (przeworskiego). Pełniła ona bardzo istotną rolę dla tranzytu i recepcji nowych idei, oraz. jako przekaźnik handlowy w kontaktach / południem Hu ropy. Wspomniane osady można określić jako port of / rade.

Również Imperium potrzebowało miejsc dla handlu: wskazuje na to zarówno wybudowa na za czasów Cezara basilica na oppidum Bibrac-tc w Burgundii. jak i znaleziska z miejsc takich jak Magdalensbcrg w Karyntii. W okresie rzym skim budowano w strefie pozalimesowej reprezen tacyjnc budynki kamienne dla sprzymierzeńców: czy to w Muśov na Morawach czy w Oberleiscr berg w Austrii. Tak samo interpretuje się kom plcks z Fishbourne w płd. Anglii. A jak wyglądało to w Czechach? Gdzie mieszkał Marbod? Jeśli zakłada się związki między bogatym cmentarzyskiem

w Dobhcboy Pithora a państwem Marbod*. to jak wyglądała osada (bądź osady) ludności użytkujące) tą nekropolę? Czy był to tylko typowy zespół drew nianych domostw krytych słomą⁷

PODSUMOWANIE

Cywilizacja lateńska i kultura przeworska wy daja się wykazywać znaczące strukturalne podo bieństwa. Punktem wryjscia dla tego stwierdzenia była kompatybilna struktura cmentarzysk i chowanej na nich warstwy wojowników Na tej podstawie postawione zostały pytania odnośnie występowa ma i rodzaju miejsc kultowych, składania woto* ofiarnych z militariów, oraz obecności osad o po nadregionalnym znaczeniu. Na niektóre z tych pytań można podać wstępne odpowiedzi, wszystkie te kwestie wymagają jednak dalszych, bardziej szczr golowych studiów.

ptatr Uatifinc hatytut Ankeeiagm UnmmyUtu Mara ( une Skkidimnktej

LmMm

Martin SchonfcMer Romueh Germaruttha Ztntrubmacun hondiungumtltut fur War- unJ FnthgaJuchU

Marne