P1050763

104

IWONA ftcmiOTWK Z

dre zakupu lub otrzymane jako dar. L Piotrowu/ przypuszczał, ze pochodzą one z terenów byłci t»a-| licji. a nawet z okolic Krakowa (Wozniak 196 .213). Argumentem na potwierdzenie tego przypuszczenia miał być takt pozyskania uh od miejscowych kolekcjonerów. Niestety, takie przypuszczenia budzą ogromne wątpliwości, gdyż okazy te dostały się na ten teren najczęściej w drodze zakupów dokonanych w dużej mierze za granicą (Wożniak 1967. ^ 211). Tc dosyć nieprecyzyjne informacje, dotyczą cc miejsca znalezienia, mc pozwalają na dokładne skartowanie monet o takim określeniu.

Wczesne serie nasładownictw Filipa 11 reprezentowane są przez 2 monety posiadające lokalizację .południowa Polska". Pierwsza z nich należy do wy dzielonej przez C Predę grupy A (Freda 1973. 34--38; Mikołajczyk 1984, 57, poz. 13a) - nr kat 1. Ryc. 1. Z kolei druga z nich reprezentuje grupę B [Przda 1973.38-40; Mikołajczyk 1984.57. poz. 13b)

- nr kat. 2. Tabl. 1:1.

Monery z 1 fazy menniczej z terenu Polski reprezentowane są przez tctradrjchmy typu Cri$cni-Ber-chie$. Sighct (?). Hu$i-Vovne>ti. Larissa oraz Ocni-(a-Cirbune>ti, a także typ mieszany

TYP CR1$ENI BERCHIE$

Nazwa tego typu pochodzi od skarbu. iaki od kryty został w’ 1963 r w okolicy dwóch miejscowości Crtycni oraz Bcrchie>. W jego skład wchodzi ły 82 srebrne monety (Chin la 1965). Monety tego typu bite były w Siedmiogrodzie połruxnvm miedz-.

2. poi. 111 w. a I. poł. 11 w. p Chr (Preda 1973.97--104). W podziale K. Pinka jest to typ „Baumreiter mit Bartkranzascrs" (Pini 1939. 58-39) Ze wzglądu na rozpowszechnienie tych monet w strefie .rad metwa i silnych oddziaływań celtyckich, uw j/j _Mę )c za emisje celtyckie. Tauryskow lub Skordysków [.Mikołajczyk 1986.36). Monety tego typu charukte ryzują się przede wszystkim mocno podkreślonym okiem na awcrsic. natomiast na rewersie widnie ic przedstawienie jeźdźca / fantazyjnym nakryciem głowy. Poniżej końskiego pyska znajduje się schcma tyczne przedstawienie zwierzęcia, które E Chinli identyfikuje jako wilka (Gunia 1965.185).

Monety omawianego typu z obszaru Polski, wg literatury, reprezentowane były dotychczas przez egzemplarze z Krzywołki. woj. podlaskie (nr kaL 3) oraz Działoszy na, woj. dolnośląskie, a także monetę bez dokładnej lokalizacji, prawdopodobnie z. p«|_u. dniowej Polski (nr kat. 4. Tabl. 1:2).

Określenie monety / Krzywolki może być _UWa. /ane za dyskusyjne, gdy/ A. Mikołajczyk określ,| ją jedynie na podstawie ogólnego opisu, nic znając monety z autopsji. Obecnie weryfikacja tych ustaleń nie jest możliwa ze względu na nieznane miejsce przechowywania (moneta prawdopodobnie została sprzedana). L Piotrowicz znalazł dla niej analogie w katalogu monet autorstwa |. Lelewela, opubliko wanym w 1840 r. (Piotrowicz 1932-33. 423; por. też Ldcn-cl 1840. PI 11:1). Moneta, mająca być analogią dla znaleziska / Krzywólki. została prawdopodobnie odkryła w XIX w. na terenie Dalmacji, co jednak Lelewel poddaje w wątpliwość (Lelewel 1840). Również miejsce odkrycia monety / Krzywólki budzi pewne zastrzeżenia, powiem Podlasie leży poza strefą penetrowaną przez Celtów Zdaniem Z. Wożniaka, odkrycie tednego okazu tego typu na obszarze północno wschodniej Polski musi wywoływać pewne zdziwienie ' Wożniak 1967.212). Wg M. Mielczarka, wbrew dotychczasowym opiniom, monetę z Krzywolki należy traktować jako znalezisko dosyć wątpliwe i Mielczarek 2003. s. 302. przypis 8).

Z kolei moneta z Działoszyna należy moim zdaniem. do zupełnie innego typu niż omawiany tutaj, z którym dotychczas była łączona (o czym szerzej niżej. zob. łyp Ocnita-Carbune$ti).

Do typu Cri$cni-Bcrchie$ z cala pewnością można zaliczyć ostatnią z trzech wymienionych monet, a mianowicie znalezisko pochodzące prawdopodobnie i południowej Polski (Tabl. 1:2). lak już wspomniano na początku, mc ma żadnej pewności, ic moneta ta pochodzi / terenu Polski i w związku / tym jej wartość poznawcza jest niewielka, mimo ze reprezentuje ona bardzo dobre wykonanie. Stempel został dokładnie odciśnięty, co spowodowało, ze przedstawienia są bardzo wyraźne.

Waga monet omawianego typu jest bardzo zróżnicowana. W skarbie monet z Criyem-Berchiey najlżejsza moneta ważyła 12,98 g, jednak przeciętna w aga to przedział od 13 g do niecałych 15 g (ChirilO /965. 187-197). W związku z tym należy podkreślić, iz moneta z Krzywólki. z wagą 12.41 g, odbiega od najczęściej występującego przedziału Wagowego , natomiast moneta t południowej Polski wpisuje się w ten przedział idealnie.

ksli w rzcorywMotci była to moneta typu OlK"¹ Berchio

TYPSIGHBT(?)

Monety typu Sighet, podobnie jak typ ₀pU_yvva ny wyżej, bite były również w Siedmiogrodzie Pół

nocnym między 2. poi. III w. a 1. poi. || _w „ _Chr (Prctla 1973, 108-110).

Zdaniem A. Mikołajczyka, typ ,_cn reprezentują 2 monety pochodzące z okolic Krakowa lub ogólniej z południowej Polski (Mikołajczyk 1982, 16; I9&1, 57) - nr kat. 5-6. Niestety, badacz ten nie opublikował ani zdjęć ani rysunków monet, w związku z tym nic ma obecnie możliwości ich weryfikacji. Opierał się on przede wszystkim na informacjach, jakie można znaleźć w publikacji K. Pinka (Pink 1939, 84) oraz I. Winkler (1971,99). Z kolei Z. Woźniak poddaje W wątpliwość miejsce pochodzenia tych monet (Woźniak 1978,104, przypis 11).

TYP HU$I-VOVRIE$Tl

Do tego typu należą monety, będące niewątpliwie naśladownictwami macedońskich tctradrachm Filipa II. Znaleziska monet tej serii są wyraźnie skoncentrowane we wschodniej Dacji (dzisiejsza środkowa Mołdawia). Egzemplarze te wybijane były w przedziale czasowym od końca Ul w. p. Chr do poł. II w. p. Chr. przez cclto-germańskie plemię Bastarnów, które w tym czasie miało na wspomnianym wcześniej obszarze swoje siedziby. Wg C. Pre dy. ten fakt określa etniczną przynależność monet lego typu (Preda 1973. 111-131; zob. też: Winkler 1971,99).

Cechą charakterystyczną opisywanych ma net jest dosyć duże zróżnicowanie, jeśli chodzi o styl wyobrażeń. Noszą one niejednokrotnie sla dy inskrypcji (podobnie jak na monetach będą cych Ich prototypami) a przedstawienia są bar dzo często schematyczne. Znaleziska monet typu Hu$i-Vovrie$ti poza terytorium Mołdawii są rejestrowane również na terytorium Ukrainy. Węgier, Austrii, Słowacji i Polski. W Polsce znaleziska leg" typu. podobnie jak większość monet geto-dackicłt* są wyraźnie skoncentrowane w południowej i |'"ł“ dniowo-wschodnlcj części kraju (rvc. 2).

Do typu liu*i-Vovrie*ti. wyróżnionego pnez < Predę (Preda 1973.111 -113; 2007,117). /altcza-nc są. na podstawie dotychczasowych publikacji, monety z Medyki, z Polski południowej (bez bliższej lokalizacji) oraz / Pelczysk (Mikołajczyk 198 1984: Rudnicki 2003).

I n f™^{ypadku m}°ncty z Medyki Inr kat 10.

• • ) istniała wątpliwość, czy jest to z całą pewnością tet radr ach ma. Wątpliwość ta wzięła s,ę '    ,^,U’ ^ił ^“Wożniak, publikując jej zdjęcie w ar

) u e z 1967 roku zamieścił je w pomniejszane, a i, a nic. jak to jest przyjęte dla monet, w skali 1:1 (zob. Wożniak 1967. Tabl. 11:10). W związku z tym A. Mikołajczyk przypuszczał, że może to by ć drachma (Mikołajczyk 1982,15; 1984. 56). Artykuł A. Kuny sza / 1966 roku. w którym po raz pierwszy opublikowano jej zdjęcie, pozwala nam wykluczyć to przypuszczenie. Interesująca nas moneta zamieszczona jest tam w odpowiedniej skali i bez wątpienia reprezentuje tetradrachmę (zob. Ku nys: 1966. Ryc. 14:c). Należy w tym miejscu również podkreślić, że zamiast wspominanej przez A. Mikołajczyka litery „O" na rewersie (Mikołajczyk 1982,14; 1984. 54). pod przedmą nogą konia znajduje się litera „A". Wspomniana wyżej publikacja A. Kunysza przynosi nam także informację na te mat drugiej, analogicznej monety, również znalezionej w Medyce (nr kat. 9, TabL 1:5), podczas budowy kolei na trasie Medyka-Przemyśl (Kurtysz 1966, 23, Ryc. 14:c). Moneta ta z całą pewnością należy do opisywanego typu. icdnak. co ciekawe, nie była dotychczas uwzględniona w katalogach monet geto-dackich z ziem polskich (por Mikołajczyk 1982: 19S7: Kolmkoui 1997). Obecnie nieznane jest miejsce przechowywania monety, a jej analiza może być przeprowadzona jedynie na podstawie publikowanej przez A Kunysza fotografii. bez możliwości bliższej weryfikacji.

Moneta, określana jako pochodząca z Polski południowej (nr kat. 16. Tabl MO), znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Przedstawienia widoczne na awersje i rewersie są słabo wybite, co powoduje, iz napis umieszczony powyżej jeźdźca jest nieczytelny, lak wspominano wyżej, mc ma pewności, ze moneta ta pochodzi i obszaru Polski

Monety z Pełczylk, w liczbie 3 sztuk, są właściwie jedynymi, które posiadają stuprocentową lokalizację (nr kat. 13-15. Tabl 1:7-9). Pozyskane zostały wprawdzie podczas badan powierzchniowych za pomocą wykrywacza metali, jednak ich miejsce odkrycia zostało dokładnie zadokumentowane (Rudnicki 2003. 16-22). Wykonana plan igrał u wykazuje, ze mogły one pierwotnie wchodzie w Nklad jednego zespołu (Rudnicki