P1050777

134

TOMAS/ nOttlNAILCMZKiOR/. KII I HtUNC.tt)

2a

Ryc. 10. Przedstawienia ujik.fr* ze Mewami zdobionymi motywem bycze IV,^ro^“^ko^^/x,n>⁷ⁿ⁾ Alkami I - Wtulonu. Włochy. 2 - moneta pi . j. ^rAIKf*- ~ przednawicnu na monecie pr/ypuyi

Ahh m r*    <¹ **    1*91.2.2a wg de la Tour 1892).

Abb 10 Dametlung der Schifbhecirn. die mu dem Mo(iv dc* Stierkopfc

*^Uf V**^ela endnł*    I - Vctulonu. Itahen. 2 - M

dre dem ^oll. der Lneilen rugrwhneben wird. Frankreich; 2a - Detali der *aiung auł der Munze. die dem Vołk der UneUen zugeschnrber, wird (I FaLhi 1891; 2. 2a nach de la Tour 1692).

typowe dla sztuki celtyckiej (kulki na końcach ro-gów), tak i trackiej lub dackicj (wykonanie ze srebra. znaczne rozmiary, ornament geometryczny). Wspomniany synkretwm zbli/a omawiany obiekt do innych znalezisk łączących cechy celtyckie i trackie bądź dackie. tj. torąuesu z Tnchtingen oraz. być może. także kotła z Gundcstrup Głowa byka wykazuje zresztą pewne analogie zarówno do torąu esu (geometryczny ornament trójkątów), jak i kotła (motyw kulek wieńczących rogi), a wszystkie te trzy przedmioty były wykonane ze srebra.

Czym była głowa byka wyłowiona z Sanu? Czy mógł to być srebrny ryt on? Na taką możliwość mogą wskazywać jej rozmiar)- oraz pewne podobieństwo. jakie wykazuie prezentowany tu zabytek do słynnych rytonów 7. terenu Tracji. np. z Poroina (ryc. 92) łub z Panaguriśte (Bernu 1969. 153-160. Fig. 106-110; Sirbu - Florca 2000. Fig. 29 3). Przeciwko takiej hipotezie przemawiają dwa argumenty. Po pierwsze, srebrne rytony datowane są na V wiek przed Chrystusem. W przypadku znaleziska z Sanu nie dysponujemy żadnymi bezpośrednimi wskazówkami mogącymi ułatwić określenie jego chronologii, lecz jeżeli obecność kulek na końcach rogów uznamy za cechę celtycką, to należy zauważyć, że w kulturze lateńskiej podobne wyobrażenia nie są datowane wcześniej niż na fazę LT C2. a ich znakomita większość pochodzi z fazy LT D. Znane są tez znaleziska młodsze. jak galorzymska płaskorzeźba z Langres lub żelazny wilk ogniowy l z Muśov j. pochodząc) z grobu datowanego na lata 170-180 po Chr. i (Drioux 19SO, Feugere 2002). Drugim argumentem, pozwalającym odrzucie przypuszczenie. b\ głowa bvka z Sanu miałj hyc ryt o nem. lest uwaga w Gazecie Warszawskiej, mówiąca, że nosiła ona sw ieze sla d\ odrywania od większej całości.

Należ) przypuszczać, ze pozostała w nurtach rzeki reszta musiała bvc znacznych rozmiarów ponieważ rudno sobie wy obrazić, by podczas Wyciągania icdwue drobne Jrag nent zaczepił się o dno tak mocno.

C uleg! urwaniu, jeżeli zatem zna ząca częsc głowy pozostała w Sa-ic, to me mógł to być mon. Z tego samego powodu należy wątpić, by opisywany tu betek mógł być końską maską. Przeciw tej hip_olc zie przemawia fakt, ze rzeźba posiadała tylną częś_t głowy, a zatem niemożliwe byłoby umieszczenie iei na łbie zwierzęcia. W zachowanym opisie brak jest wzmianki, by głowa posiadała jakikolwiek za. wias. Naszym zdaniem, znalezisko z Sanu stanowi część większej całości, być może kompletnej rzeźby beka lub p rot omy jakiejś konstrukcji drewniana Nie sposób pominąć tu jeszcze jednej hipotezy, być może zbyt śmiałej lub fantastycznej. W basenie Morza Śródziemnego znane są modele łodzi ze stewami zdobionymi przedstawieniami głów byków. niejednokrotnie z. rogami zwieńczonymi kulkami Modele takie został znalezione m.in. w Ve-tulonii (ryc 10:1) oraz na Sardynii (Falcłti 1891; Pinza 1901: Milani 1912: Gucrrero Ayuso 200-1). lest to dość odległa analogia, zarówno pod względem geograficznym i kulturowym, jak i chronologicznym. Istnieją jednak przesłanki by przypuszczać. że również w I w. przed Chr. Celtowie używali łodzi ze stewami zdobionymi przedstawieniami głów zwierzęcych. Na złotym hemistaterze przypisywanym armorykańskiemu plemieniu Unellów w idoczna jest postać trzymająca łódź (lub jej model) z zoomorficznymi stewami (ryc. 10:2, 2a) (de Ui Tour 1892, PI. XX: 6927. 6928). W zbiorach madryckiego Narodowego Muzeum Archeologicznego

W

stępują importy południowe. > P ynącc z kręgu grlo dackiego Nad 'potykane w znaW-/i«lr«

Ryc. II Son Corró. Costoc. Majorka. Brązowa głowa byka. przypuszczalnie zdobienie Mewy statku (Archnv Fotogrńjko.

Musco Anjueologico Nacional. Madrid).

Abb. 11. Son Corró. Costix. Mallorca. Bronzener Stierkopl, wahrscheinlich cine Vcr/lerung von einem Schilfsheck {Ar cłiiw Fotografice. Musco Anjueofogico Nacional. Madrid)

(Museo Arqueołógico Nacional) znajdują się potężne. wykonane z brązu protomy w kształcie byczych głów z dołączanymi ostro zakończonymi rogami, pochodzące / sanktuarium Son Corró na Major ce. Rzeźby takie, datowane na IV—II w. pf/ed Chr. pełniły być może funkcję galionów. t». zdobień Mc wy dziobowej (ryc. 11) (Gucrrero Ayuso 2004.13-140; Fig. 15). Omawiane protomy. posiadające duży otwór od strony szyi. wykazują s/creg podobieństw do srebrnej głowy byka / Sanu. którą można > ⁰ zamocować w ten sam sposób, tj. poprzez nasa ze me na belkę. Niestety, w obecnej chwili me P¹'^{r J} •'my określić przeznaczenia srebrnej gł“w> ^/

' wszystkie hipotezy dotyczące tego zabytku mus 4

Pozostać w sferze przypuszczeń.    _UeRj.

Położone w południowo-wschodnie)    .

dymno znajduje się w sąsiedztwie stoł>¹ w uchwytne są wpływy kultury celtyckiej o

1JS

■» tym również górnym Sanem

f.._n    •. --------grafitowej ora/.

g enty szklanych bransolet, które datowane H ¹/¹; LIC. Uważa się. ze oddziaływania kuhu A celtyckiej napływały na teobszan ze wschodnie, Mowacji oraz z Ukrainy Zakarpackie,. Na omawia-n^ym terenie spotykane są też importy geto-dac we. jak np drachmy typu Hu¹i-Vovre>ti z Medyki (Aleksiewicz 1958.13; Kunysz 1966.22. Wozniak 1967.226; Mikołajczyk 1986. 54: TabL 11/2) lub di-drachma typu Virteju-Bucurefti z Przemyśla-Zasa-ma (Mikołajczyk 1984. 52; TabL 1/2). Problem napływu i zróżnicowania monet geto-dackich został ostatnio przedstawiony przez 1. Florkicwicz ' Flor-kicwicz, W’ niniejszym tonue). Zdaniem Z. Wożniaka i P. Poleskiej, wspomniane znaleziska są śladem kontaktów utrzymywanych przez ludność kultury Poicnc$ti-Lukaśevfca z ludami zamieszkującymi tereny dzisiejszej Polski południowo-wschodnia (Wożniak - Poleska 1996. 386).

Śladem kontaktów mieszkańców terenów położonych w górnym biegu dolnego Sanu z południem jest też pochodzące z roku 1958 znalezisko monety srebrnej wagi 53 g, odkrytej w Jarosławiu, na Lahmanówce. określonej jako podwójny wik-toriat Związku Tcssalskicgo bity w Ulach 196-146 przed Chr. (Krzyżanowska 1961-, Kubiak 1978. 1%; Kieferling 2004.129-130).

lak staraliśmy się wykazać w mniejszym artykule. zagadkowe znalezisko wyłowione z Sanu blisko 190 lat temu. łączy elementy stylistyki celtyckiej i trackie). Motyw rogów zwieńczonych kulkami był obecny na znacznych obszarach Europy, w rożnych kręgach kulturowych, az do schyłku starożytności. Wy obrażenia jeźdźców na wierzchowcach z rogami (W może były to konie w maskach?) są spoty kane na skandynawskich brakteatach ze schyłku starożytności i początków średniowiecza (EUmers 1970. Roscn-Prze»vnka 1980). Motyw rogów zwtcnczo-

1

vh roRimh wi«chom¹» Ikoni i rogatymi nu _aoum u uc « numsh kulturach oammn^h. arem Sir łu^o (prroi—wtue bguraln¹ na ^ ScylÓ¹, uk rowtuez »vo¹l t»»¹km rctyvkxh- «•

.£| Ckmibcr 1991. 5U hxkt¹h²L Knocht 2001.

ąi y>. pi«.    -]⁰⁰⁷-^l2~ ^ł-^N- '2¹'

_:oo-.Yyy ijn Abb «> ł™"¹"»

2

„²0¹ w ramach osobnej opraamanu