religia a kultura0

i

42    RELIGIA A KULTURA

Powstało w roku 1998 i ukazuje się dwa razy w roku. Zespół redaktorów od początku powstania tego czasopisma składa się z Kate M. Loewenthal, Simon Dein oraz Christophera A. Lewisa. Publikowane artykuły prezentują sposób podejścia do relacji: zdrowie psychiczne - religia różnorodnych dyscyplin naukowych, takich jak psychiatria, psychologia, antropologia, socjologia, filozofia, teologia, religioznawstwo, praca społeczna i poradnictwo.

Czasopismo wydawane jest przez Carfax Publishing.

Ponadto w szeregu angielskojęzycznych czasopism pojawiają się publikacje psychologiczne poświęcone problematyce psychologii religii. Są to najczęściej następujące czasopisma „Journal for Religion and Health", „Journal for Pastorał Care", „Journal of Psychology and Theology”, „Religious Education”, „Pastorał Psychology”, „Journal of Psychology and Judaism”.

Najważniejszym czasopismem, w całości poświęconym psychologii religii w niemieckim kręgu językowym, jest „Archiv PJr Rciigionspsychologie”. Czasopismo to, mimo że ukazywało się bardzo nieregularnie³, zasłynęło tym, że na jego łamach po raz pierwszy doszło do wymiany poglądów między psychologami religii pracującymi w różnych krajach. Szczególnie widoczne stało się to w momencie przekształcenia Geselschaft fdr Religionspsychologie w organizację międzynarodową, noszącą od czasu pierwszego międzynarodowego Kongresu Psychologii Religii w Erfurcie, w roku 1930 nazwę Internationale Geselschaft fur Religionspsychologie. „Archiv fur Religionspsychologie” ukazuje się od roku 1914. Pierwszym redaktorem był Wilhelm Stahlin. Aktualnie redaktorem jest Niis Holm. Profil czasopisma można określić jako psychologiczno--religioznawczy. Artykuły poświęcone są zarówno teoretycznym problemom religioznawczym (np. kategorie doświadczenia religijnego, pojęcie i rola rytuału) Jak i problemom kliniczno-psychologicznym, takim jak roia religii w zaburzeniach psychicznych oraz wpływ narkotyków na doświadczenia religijne.

Czasopismo to jest subsydiowane w całości przez niemiecką fundację rządową Deutsche Forschung Gemeinschaft.

^ł Ton 1. w J914 roku, tomy 2. i 3. łącznie - w 1921 roku, toin 4. - w roku 1929, tom 5. -w roku 1930. tom 6. - w roku 1936, tom 7. - w roku 1962. tom 8. - w roku 1964. tom 9. - w roku 1969, tom 10. w roku 1971, 11. - w roku 1975. 12. - w roku 1976. 13. - w roku 1978. 14. -w roku 1980.    •>

|

'

2. PSYCHOLOGIA RELIGII - MIĘDZY PSYCHOLOGIĄ A RELIGIOZNAWSTWEM

2.1. Psychologia religii jako dyscyplina psychologiczna

Pierwszym zagadnieniem, któremu poświęcimy uwagę, jest miejsce zajmowane przez psychologię religii jako nauki na tle innych dyscyplin psychologicznych.

Historycznie rzecz biorąc, psychologia religii powstała jako dziedzina reflek-sjj naukowej, uprawianej przez psychologów rozwojowych - Stanleya Halla i Edwina Starbucka - na przełomie XIX i XX wieku. Religia stanowiła też przedmiot zainteresowania psychologów, takich jak WilhelmWundt,_ęarl Gir-gensohn, Oswald Kulpę czy James Leuba, nastawionych na eksperymentalne¹ poznawanie natury człowieka. Jedną z charakterystycznych cech łączących ich podejścia było opieranie się w prowadzonych analizach na wiedzy psychologicznej, a jednocześnie stosowanie jej do jednej (własnej) tradycji religijnej.¹

Trzeba jednak pamiętać, że od samego początku badania nad religią były kontrowersyjną dziedziną badań. Oprócz entuzjazmu, wywoływały również opór dużej części psychologów' oraz niektórych osób, które poddawano tym badaniom. Przyczyny niechęci w obu wypadkach były różne.

Osoby badane obawiały się poddania swoistej „wiwisekcji” w sferze życia, uważanej za szczególnie osobistą. Publikacje pracTreuda'nasiliły ten lęk, poprzez przypisanie mu (jak wskazuje uważna lektura jego prac - niesłusznie) jednoznacznego utożsamienia religii z nerwicą czyli z zaburzeniem psychicznym.

Psychologowie podeszli do badań nad religią, z wielu przyczyn, również z dużym dystansem. Po pierwsze, w oczach wielu z nich stanowiło to zagrożenie dla autonomiczr.ości dyscypliny, która dopiero z trudem wyzwalała się z podpo-

>■-

it

1

Eksperymentowanie było rozumiane tutaj bądź jako inlrospekcyjna analiza reakcji osoby badanej pod wpływem bodźca o charakterze religijnym (np. sprawozdanie z przeżyć, wywoływanych przez czytanie poezji lub hymnów religijnych - badania Girgcnsohna) lub też jako eksperymentalne. dokonywane w warunkach laboratoryjnych, wywoływanie przeżyć religijnych, za sprawą środków' odurzających - badania Lcuby.