rozdział 1 strona 19

Analogip organizacji stanowią jej uproszczony obraz, wyjaśniaj:) poszczególne aspekty jej funkcjonowania. Dostarczają nowego języka opisu problemów i rozwiązań organizacyjnych w kolejnych rundach jej funkcjonowania. Przyczyniają się zarazem do wyjaśniania procesu powstawania określonego rodzaju problemów i ich rozwiązywania w organizacjach w poszczególnych fazach rozwojowych.

W literaturze z zakresu organizacji i zarządzania przytaczane są porównania organizacji do⁶:

I. maszyny;

2 organizmu;

3. gry.

Organizacja - maszyna

Model organizacji maszyny związany jest z klasycznym i neoklasycznym mułem w teorii organizacji. W podstawowych założeniach legó modelu widoczne są pewne aspekty opisowe i normatywne.

Założenia:

I Organizacja jest środkiem osiągania celu zadanego z zewnątrz, który powinien być sprawnie realizowany, ewentualne niesprawności tkwią w uczestnikach wobec czego ich rolę należy zminimalizować;

2.    Uczestnicy organizacji są jedynie powolnymi narzędziami osiągania celu zadanego z zewnątrz; ma miejsce specjalizacja ról i zachowań - człowiek jest tylko jednym z trybików maszyny; ścisłe określanie kompetencji, zakresu działań; warunkiem przynależności do organizacji jest lojalność posłuszeństwo, nic ważne jest zrozumienie sensu działań;

3.    Kierownik ma jednostronne prawo do wydawania poleceń podwładnym i egzekwowania ich posłuszeństwa; ścisło przestrzeganie hierarchii organizacyjnej;

4.    Zlokalizowanie uprawnień decyzyjnych na najwyższych szczeblach hierarchii organizacyjnej; władza i informacje są scentralizowane - pełną wiedzę o funkcjonowaniu organizacji mają jedynie najwyższe szczeble.

Z przedstawionych powyżej założeń wylania się obraz organizacji jako całości zbudowanej z ograniczonej liczby elementów, które można dowolnie łączyć i dzielić. leli zmiana nic powoduje skutków w zmianie sposobu funkcjonowania organizacji. Podstawową zasadą funkcjonowania organizacji maszyny jest prostota:

-    jeden cel i jeden ośrodek władzy;

-    wyspecjalizowany i standardowy sposób działania; by zwiększyć niezawodność należy redukować niepewność i różnorodność zachowań przez wprowadzanie wzorców;

-    odpowiedni system motywacyjny oparty na zasadzie kija i marchewki, który wzmacniałby kontrolę.

Celem zarządzania w tego typu organizacji powinno być zapewnienie sprawnego funkcjonowania raz zapiojektowanej maszyny - eliminowanie „tarcia'^- przez planowanie, organizowanie, koordynowanie i kontrolowanie.

Ohlńj K . Zarządzanie Ujęcie praktyczne . l'Wf:, Warszawa s KM

Warunki funkcjonowania organizacji maszyny sprowadzały się do zapewnienia:

1.    stabilności otoczenia; braku nieprzewidzianych zakłóceń;

2.    lojalnej i dyspozycyjnej kadry, takiej, która byłaby powolna zaleceniom

kierownictwa;

3.    małych rozmiarów i prostej technologii.

Jednak jak okazało się w praktyce koncepcja organizacji maszyny nic zawsze sprawdzała się. Wśród przyczyn nieskuteczności można między innymi wskazać na szereg czynników, które sprawiły, że nic zawsze było możliwe zarządzanie organizacji), która traktowana był jak system zamknięty zbudowany z ograniczonej liczby elementów, które można dowolnie łączyć i dzielić. Czynnikami tymi były :

1.    różnorodność celów organizacyjnych;

2.    nieuznawanie konlliklów;

3.    w dużycli organizacjach centralizacja nie jest pożądana (wydłużają się procesy informacyjno-decyzyjnc);

4.    niestabilne otoczenie zakłóca pracę organizacji maszyny.

Spośród pięciu istotnych zmiennych kształtujących funkcjonowanie organizacji pozwalała ona na opis i wyjaśnienie dwóch: struktur i technologii. Cele ustalane były poza organizacją - zadane z zewnątrz, otoczenie miało cechy otoczenia stabilnego (kontrolowanego), uczestnicy organizacji byli powolni działaniom zwierzchników.

Organizacja - organizm

U podstaw tej analogi znajdowało się dostrzeżenie istotnych podobieństw pomiędzy organizacją (przedsiębiorstwem) a organizmem żywym. Założenia opisujące sposób jej funkcjonowania wskazywały na następujące aspekty:

1.    Organizacja jest całością złożoną, pozostająca w stałych relacjacli z otoczeniem dzięki wymianie energii i informacji;

2.    Nadrzędnym celem organizacji jest przetrwanie, a realizacja innych celów jest uzależnione od osiągnięcia poziomu, w którym organizacji jest w stanie zapewnić sobie możliwość funkcjonowania i pewną stabilność;

3.    Naturalnym stanem organizacji jest stan równowagi; przetrwanie to zdolność pozostawania w stanie równowagi, jeżeli ten stan zostanie naniszony to zarządzanie poprzez określone procesy (zachowania) ma ten stan przywrócić. a) równowaga w ujęciu funkcjonalnym - funkcje współpracują harmonijnie ze sobą w celu zachowania równowagi organizmu jako całości - zarządzanie to zbiór procesów przywracających naruszenia lej równowagi;

h) równowaga w ujęciu dynamicznym - zdolność organizmu do powracania do stanów bliskich stanowi pierwotnemu, zdefiniowanemu jako stan równowagi.

4.    Zmiana organizacji jest wynikiem adaptacji do zmieniających się warunków otoczenia, bądź wynikiem „cyklu życia” - przechodzenia organizacji przez kolejne etapy rozwoju.

Analogia la pozwalała na wyjaśnienie zachowań organizacji w warunkach kryzysu, czego analogia organizacji do maszyny nic potrafiła zrobić. U podstaw leżało pojęcie „luzu organizacyjnego" - nadmiaru, czyli zasobom, które na co