s 92 93

złojony w ulubiony iii miejscu w ogrodzie, przypinał umieszczenie go tani istotom baśniowym i zwrócił sic do matki / twarzą rozpromienioną i triumfu* jącą: „A mówiliście, że krasnoludków nic ma!" Wiara w istnienie krasnoludków utrzymuje mc czysto nie tylko na skutek braku doświadczenia i swoistych form rozumowania, lecz i dlatego, że dziecko bardzo chce wierzyć w ich istnienie.

Stwierdzić więc trzeba, że na ogól dzieci znacznie wcześniej rozgraniczaj:) świat fikcji i rzeczywistości, ale w wieku 3 I, a nawet 5 lat te dwie kategorie nie s.) jeszcze dostatecznie ustalone. Należy sic z tym liczyć przy doborze lektury.

X tych wszystkich względów dla dzieci w wieku 3 f> lat odpowiednie są na poły fantastyczno opowiadania o dzieciach, zwierzętach i zabawkach, pełne humoru, pogody i optymizmu. Jako rzecz zupełnie naturalno, nic budzącą zdziwienia mały słuchacz przyjmuje wszelkie historyjki, w których zwierzęta i zabawki mówi.) i zachowuj.) się jak ludzie. To, że miś z lalką poszli na spacer, mieści się doskonale w granicach możliwości.

Jednak dzieci w tym wieku lubią również baśń fantastyczną i dobrze czują sic w tym święcie, w którym zwierzęta, wiatr i sionce pomagają człowiekowi, a granice tego, co możliwe, i tego, co niemożliwe, są płynne. Słuchaj;) o tym jako o rzeczach prostych, zrozumiałych, bez poczucia czegoś obcego, bowiem świat baśni pokrewny jest sposobowi myślenia, w którym tkwią jeszcze lub z którego niedawno wyszły.

Itaśn musi być odpowiednio dobrana to znaczy krótka, pogodna i utizy-inana w takiej skali wzruszeń, aby zaspokoiła pragnienie emocji u dziecka, nie naiuszając jednak równocześnie jego wrażliwego systemu nerwowego. Wzorem takiej baśni dla najmłodszych jest Jarząb inko Taj ca. Spróbujcie opowiedzieć ją 3-. •l-letuim słuchaczom cóż za przeżycia, co za pełnia doznań! Wszystkie motywy baśniowe: dobro, zlo, wdzięczność, sprawiedliwość, świat ludzki spleciony ze światem zwierzęcym we wzajemnej pomocy, sprzymierzony w walce przeciw wilkowi, „czarnemu charakterowi" tej baśni... lic emocji, gdy wilk porywa Jarzębinkę, a babcia jej szuka przy pomocy dobrych zwierząt. Ile radości, gdy obie szczęśliwie wracają do domu I A cała baśń nie przekracza dwóch stron maszynopisu.

Dla I-, 5-letnich słuchaczy Odpowiednie też będą łatwe opracowania najbardziej znanych baśni, jak Królewna $nietka, Kopciuszek, Czerwony Kapturek, opowiedziane prosto, wesoło, nie zawierające momentów grozy i okiucieństwn. Odpowiednie dla nich będą też krótkie baśnie Krzemienieckiej, autorki, która umie przemawiać do dziecka językiem zrozumiałym dlań i bliskim. Doskonale i łatwe opracowanie baśni ludowych znajdziemy w Wesołych historiach Zarembiny. Możemy też opowiadać •!-, Matkom niektóre baśnie i „hajdurki" 1’orazińskiej, jak Kożucha kłamczucha lub Szewczyk Dratewka.

Ibzy doborze baśni dla dzieci do lal pięciu zwróćmy uwagę na pewną sprawę, którą tak słusznie podkreśliła Skudina w artykule opartym na ba* daniach przeprowadzonych w przedszkolu.*) Olu dzieci ze starszej grupy jako swe ulubione postacie baśniowe wymieniały zawsze głównych bohaterów, odważnych i dzielnych junaków. Natomiast młodsze dzieci sympatią i czułością otaczały postacie drugorzędne, np. pomocników głównego bobaki.i lub nawet postacie nie odgrywające większej roli jakiegoś pojawiającego •|ę epizodycznie kotka czy pieska. Jest coś wzruszającego w tym wyborze. Dla małego słuchacza główny bohater jest zbył wielki, przytłaczający; ono tak jeszcze niezaradne, tak zdane na pomoc i opiekę innych łatwiej może • lę wczuć w przeżycia podobnie skromnych i mało znaczących postaci. /. tego powodu słuchaczom w tym wieku odpowiadają bajki o dzieciach oraz niezbyt silnych i groźnych zwierzętach. /. tego też pewnie względu krasnoludki matę a przyjazne ludziom i dobrotliwe istoty mają tak trwale miejsce W sercach dzieci. I wydaje się, że nic ma żadnego powodu, aby tego dziecięcego pragnienia nie zaspokajać.

Mimo tego, co było mówione o szkodliwości strachu dla małych dzieci, obecność groźnych postaci w baśni, jak np. w Jarząb ince wilka, w innej ba ni Baby Jagi, nic jest niewskazana, jeżeli w opowiadaniu nie będziemy kłaść nacisku na momenty strachu, lecz na osobę bohatera. Przy odpowiednim ujęciu dzieci zwrócą uwagę przede wszystkim na moralną stronę osób występujących w baśni i z wielką satysfakcją słuchać będą o ukaraniu złych połaci. Będą przeżywać strach razem z bohaterką baśni i razem z nią go opanowywać.

Dzieci lubią się trochę bać napięcie połączone z uczuciem lęku stanowi jeden z uroków baśni. Chodzi o to, by dawka lego napięcia była dostosowana do możliwości słuchacza, zależnych od wieku i właściwości indywidualnych.

Następne stadium to wiek 5 7 lat. Wiadomości dziecka są już szersze, wiat fikcji i rzeczywistości lepiej, choć jeszcze niezupełnie rozgraniczone. Obecnie baśń może być dłuższa i nieco bardziej skomplikowana, o bogalej akcji i większym napięciu, efekty dramatyczne mocniejsze, mimo że umiar w dalszym ciągu jest niezbędny.

W tym wieku dzieci mogą obficiej korzystać z baśni ludowych. /. każdego niemal zbioru można wybrać coś odpowiedniego dla uleli, choć czasem czytanie będzie musiało się zmienić w opowiadanie, gdy treść baśni będzie dla dziecka interesująca, natomiast forma zbyt trudna.

Punkt szczytowy zainteresowania baśnią przypada najczęściej około H 9 roku życia.

Dzieci w tym wieku doskonale już zdają sobie sprawę, że wszystko, o czym mówi baśń, to zmyślenie i fikcja, lecz wcale im to nic przeszkadza w rozkoszowaniu się jej treścią. Słuchając Ilaśni z IOOI nocy o tym, jak pewien książę odbył un wielbłądach wędrówkę z Bagdadu do Kairu, dziesięcioletni chłopak*przerywa opowiadanie jakże trzeźwą uwagą: „ lak, wtedy to było jeszcze możliwe, gdyż Kanał Stieski nie był przekopany"! po czym

•) por. M. ArnoUliiW.i lVl(ce/ tui.htl ludowych u* ucn:^h przedszkolach. ,,Wychowanki w Przctbrkolo”, IOM; nr 0.