Scan0018

Podział cytostatyków

1.    Leki alkilujące

Mechanizm działania: poprzez alkilowanie substancji biologicznie czynnych komórek nowotworowych, np. DNA, RNA, enzymów, leki te zakłócają podstawowe procesy życiowe tych komórek (takie jak synteza białek, glikoliza, oddychanie wewnątrzkomórkowe), prowadząc do ich śmierci. Głównym jednak mechanizmem cytotoksycznego działania leków alkilujących i bezpośrednią przyczyną śmierci komórki jest uszkodzenie biologicznej aktywności DNA. Pochodne iperytu azotowego i estry kwasu sulfonowewgo są swoiste dla cyklu a nie dla fazy (chociaż najsilniej jednak działają w fazie S), natomiast pochodne nitrozomocznika są nieswoiste dla cyklu. Leki alkilujące dzielimy na:

a)    pochodne ipeiytu azotowego:

•    Chlormetyna (Bitrogranulogen, Mustargen)

•    Cyklofosfamid (Endoxana), 50 mg/m² p.o. co drugi dzień lub 1 x dziennie przez pierwsze 4 dni tygodnia, lub 250-300 mg/m' p.o. lub i.v. co 3 tygodnie (u psów nie przekraczać dawki 250 mg/m²) -wskazania: chloniak, białaczka, szpiczak plazmocytowy, chloniak, raki i mięsaki w leczeniu skojarzonym; cyklofosfamid może powodować u małych zwierząt krwotoczne jałowe zapalenie pęcherza moczowego.

•    Chlorambucyl (Leukeran), 2-10 mg/m² p.o. 1 x dziennie lub co drugi dzień - wskazania: przewlekła białaczka limfatyczna, szpiczak plazmocytowy, chloniak (leczenie podtrzymujące), czerwienica prawdziwa (celem wywołania immunosupresji).

•    Melfalan (Alkera), 1-5 mg/m² p.o. 1 x dziennie lub co drugi dzień - wskazania: szpiczak plazmocytowy, chloniak, raki i mięsaki w leczeniu skojarzonym.

b)    estiy kwasu sulfonowego:

•    Busulfan (Myleran), 2-6 mg/m² p.o. 1 x dziennie - wskazania: przewlekła białaczka szpikowa, czerwienica. Stosowanie busulfanu może wywoływać zwłóknienie płuc, endokrynopatie i zaćmę.

c)    pocliodne nitrozomocznika - te są nieswoiste dla cyklu:

•    Karmustyna (Nitrumon), 50 mg/m² i.v. co 3-6 tygodni - wskazania: złośliwe glejaki; supresja szpiku kostnego jest typu kumulacyjnego a więc opóźniona.

•    Lomustyna (Belustine), 60-90 mg/m² p.o. co 3-6 tygodni - wskazania jak wyżej

•    Semustyna (Semustine) i Fotemustyna

•    Streptozocyna (Zanosar)

2.    Antymetabolity

Mechanizm działania: Antymetabolity są strukturalnymi analogami naturalnych metabolitów łub koenzymów, występujących w komórkowych układach biologicznych. Związki te, wskutek zbliżonej do metabolitów budowy chemicznej, hamują konkurencyjnie reakcje enzymatyczne lub zostają wbudowane zamiast właściwego metabolitu (np. prawidłowego nukleozydu) w miejsce jednostki budulcowej (np. DNA), niezbędnej do prawidłowych procesów życiowych komórki nowotworowej. Wśród cytostatyków z grupy antymetabolitów wyróżnić można 2 sposoby działania:

•    zahamowania reakcji enzymatycznych odpowiedzialnych za syntezę związków niezbędnych do replikacji DNA - należą tu inhibitory tetrahydrogenazy folianowej: metotreksat (kwas foliowy jest niezbędny do syntezy zasad purynowych i pirymidynowych).

•    wbudowania się antymetabolitu do struktury DNA jako fałszywego budulca

(„fałszywy” nukleozyd = posiadający nieprawidłową zasadę lub nieprawidłowy cukier, lub oba) - poprzez łudzące podobieństwo w budowie chemicznej do prawdziwego; tak działają antymetabolity pirymidynowe (cytarabina [modyfikowany nukleozyd, antymetabolit cytozyny, w którym ryboza została zastąpiona arabinozą], fluorouracyl) oraz purynowe (merkaptopuryna).

Leki te są swoiste fazowo, działają na komórki w fazie S. Najgroźniejszym objawem niepożądanym w przypadku antymetabolitów jest uszkodzenie szpiku (szczególnie nasilone w przypadku analogów purynowych).

T.M.

Podane wskazania do stosowania dotyczą tylko małych zwierząt!