scanV1

Klasyfikacja kosztów według różnych kr yteriów klasyfikacyjnych pozwala na dokładne poznanie struktury kosztów i ich zmian, a ponadto stwarza możliwość wpływania na poziom ponoszonych kosztów, a więc i decydowania o ostatecznych rezultatach działalności. W ewidencji księgowej kosztów nie ujmuje się jednak wszystkich przekrojów klasyfikacyjnych kosztów. W praktyce księgowej wyróżnia się trzy podstawowe układy (przekroje) ewidencyjne kosztów:

1)    układ rodzajowy (pierwotny),

2)    układ podmiotowy (stanowiskowy),

3)    układ przedmiotowy (nośnikowy).

Zazwyczaj praktyce rachunkowości ostatnie dwa układy łączy się w jeden wspólny układ określany mianem układu funkcjonalnego lub układu kalkulacyjnego czy też układu funkcjonalno-kalkułacyjnego.

Układ rodzajowy służy do grupowania kosztów według prostych elementów procesu pracy, tj. według poszczególnych rodzajów kosztów. Ujmuje się w nim koszty proste zwykłej działalności operacyjnej, rzeczywiście poniesione w danym okresie sprawozdawczym, bez względu na to, jakiego okresu faktycznie dotyczą. Układ rodzajowy jest układem podstawowym, jest wspólny dla wszystkich podmiotów gospodarczych ze względu na formę własności, rodzaj prowadzonej działalności itp. Taki sam układ rodzajowy kosztów dotyczy jednostek produkcyjnych, budżetowych, stowarzyszeniach itd.

W układzie rodzajowym wyróżnia się następujące pozycje kosztów:

•    amortyzację,

•    zużycie materiałów i energii,

•    usługi obce,

•    podatki i opłaty,

•    wynagrodzenia,

•    świadczenia na rzecz pracowników,

•    pozostałe koszty rodzajowe

Układ podmiotowy polega na grupowaniu kosztów według miejsc ich powstawania, czyli według wydzielonych w przedsiębiorstwie komórek organizacyjnych (ośrodków odpowiedzialności za poziom ponoszonych kosztów), w których koszty te są przedmiotem ewidencji, kontroli i analizy.

łlość oraz rodzaje miejsc powstawania kosztów zależą w głównej mierze od wielkości jednostki gospodarczej, jej struktury organizacyjnej, a także odczuwalnej przez jednostkę potrzeby kontroli i analizy kosztów w przekroju podmiotowym.

Grupowaniu według miejsc powstawania kosztów mogą podlegać zarówno koszty bezpośrednie, jak i pośrednie. Zwykle jednak koszty bezpośrednie są przedmiotem kontroli i analizy w ramach układu przedmiotowego (nośnikowego). Wówczas w układzie podmiotowym ujmuje się tylko koszty pośrednie.

Do ujmowania kosztów pośrednich w układzie podmiotowym służą następujące konta:

•    Koszty działalności produkcyjnej,

•    Koszty działalności pomocniczej,

•    Koszty zakupu.

•    Koszty sprzedaży,

•    Koszty zarządu.

Układ przedmiotowy ma na celu grupowanie kosztów według rodzajów wytwarzanych produktów, czyli tzw. nośników kosztów. W zależności od organizacji i technologii wytwarzania za nośniki kosztów uznaje się bądź zlecenie produkcyjne, bądź poszczególne asortymenty lub serie wytwarzanych produktów, przy produkcji masowej bądź seryjnej.

162