Scan 5

HIGIENA ŻYWNOŚCI

świń i bydta. Jeśliby pian kwdacji takiego ataku opierał się na dotychczasowych metodach, polegających na wyojaniu chorych i podejrzanych zwierząt a szeroKO rozprzestrzenionych ogniskach zarazy to radykalne próby uwolnienia kraju od tych chorób mogłyby znacznie zuboży ć USA w pogłowie zwierzęce i w konsekw enc zaopatrzenie w żywność. W związku z rym Terrorystyczne zawleczenie tych chorób może. ich zdaniem, doprowadzić do zachwiania dotychczasowych koncepcji zwalczana i ^kwidacji chorób oraz do nagłego ich mzprzestrzeniania, które mogłoby osiągać star w którym program ich likwidacji staje się niewykonalny. Stan ten zależy od ograniczeń technicznych, ekonomicznych i politycznych, ale jego wielkość, przy którym opanowanie zarazy staje się niewykonalne, jest oceniana na 1% pogłowia zwierząt.

Jednym z głównych czynników mogących sprzyjać rozprzestrzenianiu się zaraz zwierzęcych jest nieuregulowany system przewozu zwierząt, nielegalne ich przerzuty, odsprzedawanie części pogłowia stad i inne niekorzystne praktyki w handlu zwierzętami. Ten proceder mógłby trwać jakiś czas oc co_a-wieniu się ognisk chorób obcycm aż co roz-poznania i okreśier a stopnia zagrożenia i podjęcia przeciwdziałać W wypadku cebrze zaplanowanego ataku terrorystycznego czas ten mógłby okazać się w konsekwencji bardzo kosztowny.

Potencjał broni biologicznej przeciwko zwierzętom

Wojna biologiczna jest definiowana jako celowe stosowanie mikroorganizmów lub toksyn do powodowania zachorowań i śmierci ludzi, zwierząt lub roślin (15). W celach terrorystycznych najbardziej prawdopodobny jest atak z użyciem czynników wywołujących tok-sykoinfekcje pokarmowe, którymi mogą być zakażane surowce żywnościowe bądź gotowa żywność.

W przeszłości czynniki broni biologicznej były z mało znaczącymi skutkami stosowane w ograniczonej skali przeciw zwierzętom wojskowym i pogłowiu bydła rzeźnego. Być może z tego względu współcześni autorzy programów obronnych przywiązują małą uwagę do podatności pogłowia zwierzęcego na broń biologiczną.

Obecnie nawet w krajach słabo rozwiniętych zlikwidowano większość groźnych chorób zwierzęcych i rutynowo nie są przeprowadzane szczepienia. Z tego względu pogłowie zwierzęce jest podatne na czynniki zakaźne zwalczonych chorób. Ponadto nowoczesne wysoce zagęszczone na danym terytorium hodowle, handel zwierzętami, złe praktyki transportu zwierząt, scentralizowana produkcja [ pasz i system jej dystrybucji ułatwiają przenoszenie czynników zakaźnych. Epizootia pryszczycy świń, która wybuchła na Tajwanie w 1966 r., ujawniła wyjątkową podatność zwierząt z przemysłowego chowu na choroby zaraźliwe. Wiele obserwacji i doświadczeń z epizootii na Tajwanie może być uwzględniane przy analizowaniu zagrożenia i opracowywaniu planów ochrony hodowli i przemysłu mięsnego przed atakiem z użyciem broni biologicznej.

Wydaje się, że atak aerozolem z przetrwal-nikami laseczek wąglika, postrzegany jako standard ataku biologicznego na ludzi, nie może być wybrany przez terrorystę jako modus operandi do rażenia pogłowia zwierzęcego. Przeprowadzenie takiego ataku byłoby prawdopodobnie nieuzasadnione ze względu na wymogi techniczne dotyczące przygotowania. ozbrojenia (weaponisation) i uwalniania zarazka Natomiast uwolnienie, nawet na małą skaię. jednego z 5 do 6 wysoce zaraź wych nrycb czynników brom biologicznej mogtec. c .: wyąrKawo cp‘aca!re dla terrorysty ccc względem kosztów skuteczne w -azeniu ekonom'ki zaatakowanego kraju. Można jedynie spekulować odnośnie do zależności między łatwością dokonania ataku a prawdopodobieństwem wywołania zarazy.

Scenariusz może być następujący: w wyniku skrytego ataku wirusowym czynnikiem zaraźliwym na stada lub na system transportu zwierząt lokalni producenci mogą obserwować w swoich hodowlach objawy niezwykłej choroby. Pierwsze przypadki zachorowań mogą sugerować, że wystąpił naturalny wybuch choroby nieznanej na danym terenie lub wstępnie nierozpoznanej. Do postawienia diagnozy mogą być wzywani kolejno: lekarze weterynarii lokalni, a następnie różnych szczebli administracji, laboratoria referencyjne i weterynaryjne placówki naukowe. W następstwie i jawnego ataku na pojedyncze lub na kilka stad w całym regionie najpilniejszą potrzebą byłoby ustalenie zasięgu ataku i granic rozszerzania się zarazy.

W przypadku ukrytego ataku badanie epi-zootiologiczne mogłoby się różnić nieco od przeprowadzanego w następstwie naturalnego wybuchu choroby zwierzęcej nieznanej na danym terenie. Obraz kliniczny i przebieg zarazy wywołanej przez terrorystę mógłby się nieznacznie różnić od przypadku powstałego naturalnie. Priorytety zwalczania takiej zarazy powinny obejmować:

1.    Identyfikację ataku, potwierdzenie identyfikacji czynnika i diagnozę pojawiających się przypadków zachorowań.

2.    Definicję przypadku wybuchu choroby.

3.    Identyfikację stad eksponowanych lub potencjalnie eksponowanych. Kontrolę przemieszczania zwierząt i pojazdów na terenie zapowietrzonym.

4.    Izolację, ubój i pozbycie się (lub szczepienie) eksponowanego stada.

5.    Jeśli byłoby to możliwe, szczepienie pierścieniowe wokół ognisk zarazy.

6 Informowanie i szkolenie społeczeństwa przez cały czas akcji zwalczania zarazy.

Do udzielania informacji publicznej muszą być przygotowani wiarygodnie informujący profesjonaliści, którzy mogą wyjaśniać uczciwie i dokładnie istotę problemu, proponując rozwiązania. Osłabienie skuteczności informowania mogłoby tylko pogorszyć sytuację i ułatwić terroryście osiągnięcie celów.

Istnieją sposoby radzenia sobie z groźbą terroryzmu chorobami zwierzęcymi nieznanymi na danym terenie. Decydująca rola będzie przypadała lekarzom weterynarii praktykom, lekarzom urzędowym, laboratoriom referencyjnym i ekspertom od nieznanych chorób oraz wojskowym i państwowym zespołom weterynaryjnym. Muszą oni posiadać umiejętność przeprowadzania dochodzeń epizootio-ogicznych i dysponować sprawnymi syste-mam komunikowania. I wreszcie konieczna jest świadomość społeczna, że w grę wchodzi bezprecedensowy interes ekonomiczny. Niewątpliwie wybuch nieznanej zaraźliwej choroby zwierzęcej mógłby mieć ogromne konsekwencje ekonomiczne. Z powodu zaraźliwej natury względnie dużej liczby letalnych lub obezwładniających nieznanych chorób zwierzęcych należy uważnie analizować zagrożenie i czynić przygotowania. Świadomość zagrożenia, szkolenie, efektywne weterynaryjne programy prewencyjne i sprawna technicznie baza badawcza będą służyć jako czynniki odstraszające, jako wzbogacenie przeszkód dla potencjalnego terrorysty.

Przyjęte w USA dochodzenie epizootiologiczne, system inwigilacji i komunikowania o broni biologicznej przeciw zwierzętom

Dochodzenie epizootiologiczne na wypadek ataku terrorystycznego nieco się różni od dochodzenia przeprowadzanego w przypadku choroby powstałej naturalnie, ponieważ cechy choroby wznieconej celowo mogą różnić się od przebiegu choroby powstałej naturalnie. Takie dochodzenie obejmuje rejestrację liczby przypadków zachorowań i umieralności, stwarzających podejrzenie prawdopodobnego ataku biologicznego, informowanie władz o stanie zdrowia zwierząt, potwierdzenie diagnozy choroby i identyfikację czynnika biologicznego, definicję przypadku, identyfi-

697

ŻYCIE WETERYNARYJNE 2003, 78 (12)