SDC10982

Ćwiczenie 1

1.    Co to jest język scs. i jakie jest jego znaczenie .'

2.    Podać najważniejsze wydarzenia i daty związane z działalnością konstantyna-.Cyryla i Metodego oraz z powstaniem języka scs.

*3. Jak powstały najstarsze alfabety słowiańskie?

4.    Wymienić najważniejsze zabytki scs.    ...

5.    Określić stanowisko języka scs. wśród języków słowiańskich; wymienić te

języ ki; określić podkład dialektyczny języka scs.

6.    Określić stosunek języka scs. do języka ps. i pic.; wymienić kilka grup językowych pozasłowiańskich w ramach tzw. rodziny indoeuropcjskicj.

7.    Podać kilka ważniejszych pozycji bibliograficznych dotyczących języka scs., w tym opracowania ogólne, gramatyki, wybory tekstów i słowniki.

8.    W miarę możności obejrzeć wydania zabytków scs. lub fotokopie niektórych fragmentów (zob. ilustracje po s. 16 podręcznika).

9.    Scharakteryzować ogólnie alfabety scs. — glagolicę i cyrylicę oraz wskazać na ważniejsze różnice między nimi.

10.    Przepisać alfabet cyrylicki z podaniem wartości głoskowej liter.

11.    Przeczytać podane niżej wyrazy scs., następnie je przepisać oraz przetranskry-bować Ucinką fonetycznie i półfonctvcznic (fonfilogicznie): . '

WA08¹K1>, MM Mb, )K€N6, OTbUb, MAT H; <CblN¹b, A'bUJTH, Bp Arb, CGCTpA, HAA0.A0VA"b, AO>'iiiA,T¹5AO, BOPb, N660, £GMAlA, fi bCT^ KO Nb, BAbKTj, AO&pi?, ZlAb, A?b.T¹J. ON¹, ł£AMNb, ACCATb, 6¹blTH, >KMTH, A AT H, MTH, pGUJTM, TA ATO A ATH, CbfTAT H, CbAG, TOy, TAMO, NA, BTj, A, M, MBO. AM, MG. O’

12.    Podane wyżej wyrazy objaśnić ogólnie ze stanowiska części mowy i podać ich znaczenie (odpowiedniki polskie, rosyjskie itp.).

13.    Scharakteryzować ogólnie system fonetyczny i fonologicznv języka scs.: samogłoski, sonanty, spółgłoski, stosunki prozodycznc.

14.    Porównać zasób fonemów scs. z zasobem w języku polskim i rosyjskim, o. Podać przykłady podziału wyrazu na sylaby, por.:

ćW^-3 sylaby, W-sW-A¹ — 5 sylab itp.

^p°^d“' ” “”¹>»^{1 1} —w¹

**»"²••². ¹^>-BOWTH ca itp.

. ssasjs ss; ^p"^{ta1 ,M}“

konwersatorium II

§ ¹• Podział słowotwórczy i modemowy wyrazów

1) pień (P),tj. część podstawowy zwaną także tematem słowotwórczym; 2) f orni ant (F), czyli część kształtującą wyraz pochodny od podstawowego.

Dla przykładu analizy weźmy scs. rzeczownik nvfdłtehstvo •świadectwo’. Na początek wyodrębnimy w nim pień młditel- występujący w wyrazie podstawowym swfdftch -świadek’ i formant — przyrostek -w/ro, tworzący rzeczowniki oderwane (nazwy czynności, właściwości), por. ć/orććw/to : Clotłk*, bogatbSUo : bogaU itp.

Z kolei wyraz swidłteh rozpada się na l> nvfdi-, por. nrłdfti ’znać. wiedzieć coś z kimś razem, być świadkiem*, i na F -teh, tworzący nazwy działacza (tzw. nomina agentis) od czasowników, por. itfileh : ułiti, d(lateh : dflati itp. Czasownik rat tłditi, od którego pochodzi rzeczownik nzłdfteh, dzieli się na P złdfti i F — przedrostek łv, modyfikujący znaczenie i formę czasowników, por. r&tzonti : troriti itp. Dzieląc czasownik vłditiotrzymujemy PtfJS-, równy tematowi bezokolicznika, i F -fi_przy

rostek (cecha) bezokolicznika. Wreszcie temat vłdf-rozkładamy na P vid-, stanowiący zarazem rdzeń, i F -/ — przyrostek tematu bezokolicznika.

W ścisłym związku z analizą słowotwórczą pozostaje analiza morfemowa, w wyniku której dochodzimy do wyodrębnienia poszcz. rolnych inorfcmów, czyli cząstek wyrazowych dalej niepodzielnych. Do nich należą: 1) morfem główny, czyli rdzeń, z którym łączy się podstawowe i odziedziczone z dawnych epok znaczenie danego wyrazu; 2) morfem y poboczne (afiksy), wśród nich przyrostki (sufiksy), przedrostki (prefiksy) i wyjątkowo wrostki (in-fiksy) — wszystkie modyfikujące w określony sposób budowę i znaczenie wyrazów.

Ze względu na te funkcje morfemy poboczne możemy podzielić na: a) s 1 o w o t w ó r-c z e, modyfikujące podstawowe znaczenie w rdzeniu; b) formotwórczc, tj. końcówki form przypadków w deklinacji oraz końcówki osobowa i przyrostki form koniugacyjnych czasowników.

Wracając do analizowanego przykładu swidłteUltoo możemy w nim wyodrębnić następujące morfemy:

a-    4* t'id-    4* -e    *4* -tel    4* -bstv    4* "0

i i i i i 1

prefiks rdzeń sufiks sufiks sufiks końcówka — sufiks fleksyjny

Kolejność (historię) tworzenia wyrazu, czyli jego derywację. w połączeniu z podziałem morfemowym można przedstawić następująco:

{[«- 4* {v*d-+-/)+-teł*] 4-(-bstv 4~©)}

Wyrazy tzw. rdzenne są niemotywowane pod względem słowotwórczym, por. np. bogi, źena, ty, my, dati, byti, milb, starb, d*va, tri, na, do, pri, i, a, bo itp. W lększość jednak wyrazów scs. powstała w drodze dcrywacji słowotwórczej przy pomocy for-mantów — sufiksów i prefiksów. Ten proces tworzenia wyrazów pochodnych od podstawowych scharakteryzujemy pokrótce na poszczególnych częściach mowy.

1)    Rzeczowniki pochodne mogą się tworzyć: a) od innych rzeczowników, np. bosbstro : bogy, b) od przymiotników, np. milostb : mity, c) od czasowm .w. np. ućitelb : vÓti; d) od wy rażeń przyimkowych rzeczownika, np. podinoibje (podinoięe) : poJb nogoję, podb nogami; e) od liczebników, np. ntmfc : rsfwrs. nto.

2)    Przymiotniki mogą pochodzić: a) od rzecz osików, np. (lez^k. :

b) od innych przymiotników, np. Iłm* : Unb (/** com_Par. prfmędn, : mędm

3    wUJomoici

?3

1

3^ ¹ P- «-"¹ się. podobnie jak

2

• wyodrębnić dwie zasadnicze części składowe: