SDC13951

166 Teorii* warloScj

tości pamiątkowych: pomyślmy tylko o czci świętych z jednej strony I licznych dniach poświęconych ich pamięci, a z drugloi o gorliwie? wciąż uprawianej Historii Kościoła, za Której pomnik uchodzi przecież także każde dzieło sztuki kościelnej. Chodzi tutaj wprawdzie tylko o wartości Historyczne poznane przez nas jako koniecznych pionierów i poprzedników wartości starożytni-czej. Is7ie jest więc nieuznsudniona nadzieja, źe kościół katolicki, jak tyle razy w ciągu swego prawie dwutysiąclctnicgo istnienia, podobnie i tym razem znajdzie odpowiedni kompromis z prądami swojego czasu, W wartości starożytniczej leży przecież zasado czysto chrześcijariska. Pokorne poddanie sio woli Wszechmocnego, przed ktśrą bezbronny człowiek musi sic ugią6[...J'’ ^M

„Korzystnym symptomem możliwej zgody jest wspomniany już fakt. że w traktowaniu swych miejskich zabytków kościół szeroko uwzględnia wartość starożytnie zł*, ponieważ zależy mu na uczuciach swych przeważni© wykształconych wiernych z kół miejskich. Sądzi więc widocznie, że ochrona tych uczuć nie rani interesów kościoła. Wartość nowości znajduje najzaciętszych zwolenników dlu niej samej wśród członków kleru wiejskiego, który zapewne w ten sposób chce zadowolić uczucia artystyczne wiernych parafian, przeważnie mało oświeconych, juk też kontynuuje tradycyjne /wyczuje kościelne w stosunku do sztuki kościelnej. Nojbliz.s/.ym wieje zadaniem będzie odwieść kler wiejski od przeceniania wartości nowości, z drugiej strony kult wartości staro-żytniczycH będzie musiał -wyjść naprzeciw kościelnym żądaniom w zakresie wartości nowości, o ile dotyczą one utrzymania zabytków kościelnych w stanic użytkowym"

Wsdędna wartość artystyczna

Względna wartość artystyczna sprawia, io dzieła sztuki przeszłych pokoleń mogą być ocenione nie tylko juko świadectwo pfzezwycicżeiua natury prze/, twórczą działalność człowieka. Kecz także z uwagi na specyficzne dla nicH właściwości ujęcia, formy

mm. *• sm.

. i barwy. Jeżeli mianowicie z punktu widzenia współczesnych zapatrywań. dla których nie ma obiektywnego kanonu sztuki, wydaje się rzeczą normalną, że dla poszczególnego człowieka dnia dzisiejszego zabytek nie może posiadać wartości artystycznej i to tym mniej, im jcsl starszy, im większy go dzieli dystans czasu i rozwoju od współczesności — to znów doświadczenie uczy. ze często cenimy wyżej dzieło sztuki, jakie powstały przed wiekami niż współczesne, a także, że znajdują się wśród nich takie zabytki, które w swoim czasie wcale się nie podobały, a nawet napotykały na żywy sprzeciw, na co dostarcza licznych przykładów malarstwo holenderskie XVII wieku. Przed około trzydziestu laty znajdowano dla tego zjawiska proste wytłumaczenie: wierzono jeszcze wówczas w istnienie absolutnej wartości artystycznej. choć z trudem udawało się formułować jej dokładniejsze kryteria i wyższą ocenę starszych zabytków wyjaśniono sobie w ten sposób, że oto twórczość tych wcześniejszych czasów zbliżyła się bardziej do ubsolutnych wartości artystycznych niż to uduło się artystom współczesnym mimo wszystkich ich usiłowań.

V. początkiem wieku XX doszliśmy w większości do przekonania, że nie ma takiej absolutnej wartości artystycznej i w związku z tym przypisywanie sobie roli sprawiedliwych sędziów w wypadkach „ratowaniu” dawnych mistrzów jest czystą uzurpo-cjąl—J. Jeśli więc stawiamy dziś dawne dzieła sztuki wyżej niż nowe. musi to być wyjaśnione inaczej niż na fundamencie fikcyjnej miary absolutnej wartości artystycznej dzieła sztuki Mogą to być Jeno niektóro aspekty, jakie łączą dawne dzieło sztuki ze współczesną wolą twórczą. Obok nich muszą zawsze występować w starym dziele inne różnice od tej współczesnej woli twórczej — bo należy założyć, że dawną woła twórcza nie może być całko- . wicie identyczna z dzisiejszą i różnica musi być widoczno w niektórych rysach. Zc te ostatnie, nie podobające się nam aspekty nie niszczą w całości wrażeniaf...] tłumaczy się w ten sposób, ze aspekty, które akceptujemy dochodzą do głosu z tuk dużą siłą i wyrazistością iż te. które nam się nie podobają, wydają się przez to poskromione i przezwyciężone. Nawet w naszych czasach, wyznających hasło: « każdej epoce Jej sztuka*, cechy ujęcia formy