skanowanie0022 2

pąaj

cielska i logiczna. Średnie oceny przedstawiono-ha rycinie 7.3. Zauważ-my, że oddziaływanie głośności nie miało nic wspólnego z tym, kto mówił, ani z tym, co mówił. Kiedy zamieniono parametry i osoba B mówiła głośniej niż A, ale inne aspekty rozmowy pozostały niezmienione, wrażenie, jakoby osoba A była bardziej wpływowa, zostało znacznie ograniczone (wrażenie to mogło w pewnym stopniu przetrzymać próbę z tego względu, że osoba ta mówiła bardziej zdecydowanie). A kogo oceniono jako bardziej przyjaznego i logicznego? Oczywiście głośniejszego rozmówcę B.

Pięć decybeli znacznie wpłynęło na oceny lijdfei ferowane przez studentów. Jak zareagowaliby, gdyby im powiedzieć, że ich „wrażliwe i oparte na bacznej obserwacji" oceny ludzi zostały poddane manipulacji przez zróżnicowanie natężenia głośności? Absolutnie niemożliwe! W odpowiedzi możemy odrzec, że owszem, możliwa oto wynik braku świadomości!    1

Władcze oznaki władzy. Badanie to mówi nam, że władzę i wpływ można komunikować za pomocą intensywności jub natężenia głosu. Płynące z tej obserwacji przesłanie dla kobiet jestjasne: mówcie głośniej, drogie panie, bo w przeciwnym razie będziecie uchodzić za mniej wpływowe niż głośno mówiący mężczyźni. Uczniowie obojga płci oceniając swych nauczycieli, twierdzą, że nauczycielki są mniej „dynamiczne i entuzjastyczne" niż nauczyciele. Jednakże spośród tych uczniów tylko chłopcy dopuszczają do tego, by ta ocena wpłynęła również na ocenę nauczycielek i uznanie ich za słabsze pod względełti profesjonalnym, mniej jasno się wyrażające i słabiej zorganizowane (Basów, 1986).

Różnorodność zachowań niewerbalnych sygnalizuje, kto dominuje w spotkaniach twarzą w twarz i kto jest bardziej wiarygodny w sytuacjach mówca-audytorium. Kiedy mówca częściej patrzył na słuchaczy, uznano, że posiada lepsze umiejętności, jest lepiej poinformowany i bardziej doświadczony, a przy okazji również i uczciwy, przyjacielski i uprzejmy (Beebe, 1974). Musimy nie tylko patrzeć pod nogi. kiedy chodzimy, ale także patrzeć na rozmówcę, gdy mówimy. W wymianie pomiędzy dwojgiem osób osoba dominująca (ze względu na wyższy status, większe doświadczenie lub inne walory) zazwyczaj posiada też wyższy współczynnik dominacji wzrokowej (Exline i in., 1975); W'porównaniu z partnerem osoba dominująca zajmuje proporcjonalnie więcej czasu, patrząc na partnera w chwili, gdy mówi, niż patrząc, gdy słucha. Ludzie posiadający władzę patrzą na nas, gdy mówią, ale nie czują się zobowiązani patrzeć,

328    l‘

f

gdy ri# mówimy. Dodatkowo, osoba dominująca zazwyczaj mniej się uśmiecha, bardziej gestykuluje i częściej wysuwa do przodu brodę niż osoba mniej dominująca. Seria fascynujących badań wykazała, że osoby wkraczające w dorosłe życie posługują się tymi niewerbalnymi oznakami władzy automatycznie i nieświadomie, a obserwatorzy naprawdę wnioskują o miejscu w hierarchii na podstawie tych właśnie oznak (Dovidio i Ellysp'n, 1982; Dovidio i in., 1988a; 19$8b).

W Jfednym z badań studenci dobrani w pary obojga płci omawiali, w losowo przyjętej kolejności, trzy tematy: jeden tradycyjnie bliższy mężczyznom (wymiana oleju w silnikach samochodów), drugi — kobietom (wyszywanie), a trzeci — mniej więcej neutralny (hodowla warzyw w ogródku). Rozmowy te zostały zarejestrowane na taśmie wideo, a następnie; zakodowano zachowanie werbalne i niewerbalne każdego z ucze^ników rozmów. Kiedy rozmowa dotyczyła tematu „męskiego", dominowali w niej studenci, przejmując inicjatywę w konwersacji i ogólnie więcej mówiąc, co jest zgodne z ich wyższym statusem z uwagi na większą znajomość rzeczy. W porównaniu ze studentkami studenci zyskali wyżsży współczynnik dominacji wzrokowej, mniej się śmiali, bardziej gestykulowali i częściej wysuwali podbródek.

W trakcie rozmów na tematy bliższe kobietom hierarchia statusu została odwrócona, przeważał przeciwny wzorzec. Studentki zdominowały te konwersacje i bardziej się angażowały, niewerbalnie komunikując swą wysoką pozycję. Co zatem powinno się wydarzyć w czasie rozmowy na temat neutralny z punktu widzenia zainteresowania przedstawicieli płci (hodowla warzyw w ogródku)? Czy wobec braku wiedzy po którejkolwiek stronie również pojawią się oznaki władzy? Owszem, i to również wzdłuż granicy płci. Studenci przyjęli pozycję dominującą w rozmowie o prowadzeniu ogrodu warzywnego, okazując to widocznym zachowaniem, za pomocą gestykulacji i mimiki. Najwyraźniej uczestnicy wypełniali tradycyjne role przedstawicieli swych płci. Kiedy żaden z rozmówców nie posiadał żadnej wiedzy lub doświadczenia, rolę dominującą przejmował mężczyzna i sygnalizował s,wą dominację kobiecie, a także obserwatorom rozmowy. Ani studentki, ani studenci nie zdawali sobie sprawy, że ich niewerbalne zachowania są tak ważne dla wiedzy i kulturowo uwarunkowanego seksizmu. Wynika z tęgo zatem, że „niewerbalne różnice zachowania między płciami mogą by£ delikatnymi, aie istotnymi zmiennymi w kształtowaniu relacji władzy między kobietami i mężczyznami" (Dovidio i in., 1988b, s. 586).

Różnice stylów behawioralnych między ludźmi przyczyniają się do tworzenia odmiennych struktur poznawczych w umysłach obserwatorów, 329