skanowanie0059 2

„    „ „    ------j    w coic j-cj jjuwcśtćiwa-

nia. Gwałtownym przemianom podlega wówczas społeczna struktura grupy. Wskazuje to na podstawową rolę procesów interakcji w rozwoju grupy, zwłaszcza w początkowym etapie tego rozwoju.

Przebieg tych procesów, mimo zasadniczych podobieństw, różni się nieco w zależności od charakteru działalności grupy. Na przykład Shaw (1976) porównuje grupy zorientowane zadaniowo z grupami nastawionymi na trening wrażliwości. Wyniki badań Balesa i Strodtbecka, na które

M

•V :v

się powołuje (por. Mika, .1981), wskazują, że rozwój i formowanie się;;

grupy przebiegają w trzech fazach. Pierwsza z tych faz jest ukierunko-

m-

wana na zebranie informacji od członków grupy, by móc podjąć grupo- \ wą decyzję; jest to faza zdobywania orientacji, faza eksploracyjna. W ko- ^ i'

lejnej fazie dominują interakcje nastawione na porównywanie ze sobą

proponowanych rozwiązań i wybranie najlepszych; Bales i Strodtbeck.:

nazwali ją fazą wartościowania. Wreszcie w fazie trzeciej przewagę uzyskują interakcje nastawione na kontrolę realizacji przyjętych rozwiązań, dotyczącą zarówno funkcjonowania członków grupy w odniesieniu do realizowanych przez nich działań, jak i kontroli realizacji zadania oraz środowiska, w którym grupa funkcjonuje; jest to faza kontroli.

Wyniki tych badań zdają się wskazywać na to, że przebieg interakcji w grupie jest w istotnej mierze determinowany rodzajem zadania, jakie stoi przed grupą. Ponadto wskazują one, że różne rodzaje interakcji mają niejednakową wagę w różnych fazach rozwiązywania problemu. Ponieważ wiadomo, że jednostki (ze względu na swe właściwości lub odpowiedni trening) lepiej bądź gorzej realizują różne rodzaje interakcji, można by oczekiwać, że w poszczególnych fazach działania grupy zmierzającej do wykonania zadania będą one zajmować odmienne pozycje i tym samym — zmianom będzie ulegał ich status. Ze względu jednak na opisywane wcześniej stabilizatory grupowego działania owa zmienność będzie hamowana.

Bennis i Shepard (cyt. za: Shaw, 1976), na podstawie przeprowadzonych przez siebie badań, stwierdzili dwie główne fazy w procesie formowania się i rozwoju grupy treningu wrażliwości, zdeterminowane w istotnej mierze specyfiką tego treningu, ściślej — dwoma jego celami. Po pierwsze, ma on nauczyć uczestników owych grup takiego sposobu funkcjonowania w grupie, by była ona w stanie osiągać cele, dla których realizacji powstała. Po drugie, trening ten ma sprawić, aby członek takiej grupy uzyskał wyraźne i satysfakcjonujące go doświadczenia, związane z udziałem w niej. Inaczej mówiąc, celem takiej grupy jest nauczyć jej członków odpowiedniego, przekonującego partnerów sposobu komunikowania, zarówno werbalnego, jak i niewerbalnego. O ile cel ten jest jasny dla trenerów takiej grupy, o tyle nie jest on całkowicie jednoznaczny dla jej członków (uczestników). Ich uprzednie doświadczenia z kontaktów z innymi ludźmi pow.odują, że obecnie realizują oni dwa typy oczeki-

•-

w-

j&r.

F»V;

-

V.-i; ..

wua. jcunu wi^c l zaiezrioscią oa autorytetu (i tendencją do określenia odpowiedniej hierarchii w tym względzie), a drugie — z kwestią wzajemnej zależności członków grupy, którzy wchodzą ze sobą w interakcje. Oczekiwania te determinują dwie fazy rozwoju takiej grupy. W pierwszej fazie dominują problemy związane z ustaleniem hierarchii zależności, w drugiej zaś — relacji personalnych. W każdej z tych faz można jeszcze wyróżnić trzy etapy. Pierwszy jest zdominowany przez podporządkowanie się, zwłaszcza na początku, gdy członkowie grupy oczekują od trenera ustalenia celów i zasad postępowania. Ponieważ trener nie realizuje tych oczekiwań, w grupie pojawia się wiele zachowań bezcelowych, uczestnicy zaś są zdumieni istniejącą sytuacją. W drugim etapie pojawiają się zachowania, których najczęstszym przykładem jest powstanie dwóch przeciwstawnych grup, mających odmienne poglądy na sprawę przywództwa i związanej z nim struktury; członkowie grupy wypowiadają posłuszeństwo trenerowi, a rebelie grupowe są na porządku dziennym. W trzecim etapie następuje rozwiązanie problemu przywództwa i zależności, przy czym odbywa się to albo w sposób nagły, albo też ciągnie się przez dłuższy czas, a towarzyszy temu niejednokrotnie rozpad i podział grupy na rywalizujące ze sobą podgrupy. Jeśli ten etap zakończy się ostatecznie takim właśnie rozwiązaniem, rozpoczyna się faza druga.

Pierwsza jej część jest zdominowana przez interakcje zorientowane na wzajemne poznawanie się członków grupy. Grupa jest już zwykle zrelaksowana, szczęśliwa i bardzo spójna. Wszelkie decyzje muszą być anonimowe, a każdy członek grupy musi być zadowolony ze wszystkiego, co czyni grupa. Ten etap jednak wkrótce się kończy, ponieważ grupa nieuchronnie zmierza do kolejnego etapu, stanowiącego swoistą odwrotność etapu ją poprzedzającego. Jest to czas nastawiony na uzyskanie indywidualnej tożsamości. Zwykle grupa dzieli się na dwie części, z których jedna optuje za utrzymaniem bliskich relacji interpersonalnych, podczas gdy druga oponuje przeciwko temu, obawiając się utraty indywidualnej tożsamości. Ostateczne rozwiązanie pojawia się w następnym etapie i polega na tym, że każdy członek grupy jest w stanie sformułować swoje własne stanowisko co do sposobu pojmowania ludzkiego zachowania. Jeśli ten etap zostaje osiągnięty, oznacza to, że grupa zrealizowała swój cel. Nie zawsze jest to jednak możliwe, ponieważ niektóre grupy zatrzymują się na wcześniejszych etapach i nie wychodzą poza nie.

Niemniej, zdaniem Shawa, jeśli różnice między tymi dwoma rodzajami funkcjonowania grup rozważać na wyższym poziomie ogólności, to okazuje się, że generalny schemat tworzenia się i rozwoju grupy jest w obu przypadkach bardzo zbliżony, bo polega albo na zbieraniu informacji, która umożliwi grupie poradzenie sobie ze stojącym przed nią zadaniem i zorientowanie się w nie znanej sobie sytuacji (faza 1), albo też grupa przystępuje do rozwiązywania (realizacji) zadania (faza 2).