sieroctwo

268 SIEROCTWO

barino J., Social support networks: informal hełping in the human services> Aldinc Publishing Company, New York 1983.

Opracowała Zofia W Stelmaszuk

SIEROCTWO (ang. orphanhood, fr. orphełinage, niem. Weisensłand). Pojęcie to wiąże się ze stanem pozbawienia dzieci, trwale lub przejściowo, szans wychowywania we własnej rodzinie, ze względu na brak odpowiednich warunków opiekuńczo-wychowawczych. Rozróżnia się sieroctwo naturalne (śmierć rodziców) i społeczne, gdy rodzice dzieci nie chcą, nic mogą lub nie potrafią wypełniać swoich obowiązków rodzicielskich. Decyzją sądów rodzinnych osobom tym została ograniczona, zawieszona lub odebrana władza rodzicielska. Istnieją tu także przypadki zrzeczenia się praw do dziecka, (tzw. zgoda blankietowa na adopcję). Liczba małoletnich (dzieci do 18. roku życia) znajdujących się pod nadzorem sądów opiekuńczych'wyniosła w 1996 r. 164,8 tys. (w tym 6,4 tys. sierot naturalnych). Dzieci zostają powierzone opiece zastępczych środowisk o charakterze rodzinnym lub instytucjonalnym. Z pojęciem sieroctwa społecznego łączy się także pojęcie sieroctwa duchowego, odnoszące się do sytuacji osamotnienia dziecka w rodzinie własnej, a więc do braku opieki i wsparcia ze strony rodziców biologicznych.

Dzieci pozbawione możliwości wychowywania się w rodzinie, w atmosferze miłości i zrozumienia, mają prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa. Przy wyborze odpowiednich rozwiązań należy uwzględnić wskazania związane z zachowaniem tożsamości dziecka i jego prawa do utrzymywania kontaktów' z rodzicami, z wyjątkiem przypadków', gdy jest to sprzeczne z interesem dziecka. To nowe spojrzenie na dziecko i jego rodzinę. Dotychczasowy system opieki nad dzieckiem zabezpieczał dziecko, jednak nie zobowiązywał do podejmowania działań na rzecz uzdrowienia rodziny. Zmiany, jakie dokonały się w' ostatnich latach w systemie opieki uwzględniają pomaganie dziecku, pracę z rodziną nad rozwiązaniem problemów' leżących u podstaw' dysfunkcjonalności wychowawczej i terapię zaburzonych relacji. Większy nacisk kładzie się także na rozwój zastępczych środowisk rodzinnych (długo- i krótkoterminowych). Pojęcie sieroctwa społecznego wyklucza najczęściej rodziców, zamiast ich wspierać, dlatego też coraz częściej w opracowaniach mówi się o zagrożonym dzieciństwie, z podkreśleniem nadziei na szybki pow^rrót dziecka do rodziny podejmującej w-spółpracę w' zakresie poprawy swego funkcjonowania społecznego.

Bibliografia: Czercdrccka B., Potrzeby psychiczne sierot społecznych, Warszawa 1988; Kolankic-wicz M. (red.), Zagrożone dzieciństwo, Warszawa 1998; Lis S., Proces socjalizacji dziecka w środowisku pozarodzinnym, Warszawa 1992; Obuchowska I., Psychologiczne aspekty sieroctwa społecznego, „Praca socjalna” 1994/3; Passini BSieroctwo społeczne. Warszawa 1996; Szymborska A., SieroctYso społeczne, Warszawa 1969.

Opracowała Ewa Kozdrowicz