skanuj0081 (Kopiowanie)

9.3.2.4. Wielkość cząstek

W przypadku substancji trudno rozpuszczalnych istotne znaczenie dla wchłaniania ma szybkość ich rozpuszczania zależna od stopnia rozdrobnienia, a więc wielkości powierzchni właściwej (stosunek powierzchni do masy). Ma to znaczenie zarówno w przypadku tabletek, jak i zawiesin.

t[h]

Ryc. 9.18. Stężenia digoksyny w surowicy po doustnym podaniu 0,5 mg, w zależności od wielkości cząstek [wg Shaw]

Na rycinie 9.18 przedstawiono stężenia digoksyny w surowicy po podaniu w kapsułkach 0,5 mg, tej praktycznie nierozpuszczalnej w wodzie substancji, o różnym stopniu rozdrobnienia. Zmniejszenie wielkości cząstek z 22 jim do 12 (im podwaja maksymalne stężenie, a dalsze zmniejszenie do 3,7 (im potraja tę wartość i przyspiesza czas jej wystąpienia. W przypadku tetracykliny, która w większym stopniu wchłaniana jest dopiero z jelita, nie ma zależności między wchłoniętą ilością a wielkością cząstek.

9.3.2.5. Rozpuszczalność

Rozpuszczalność substancji leczniczej wpływa również na dostępność biologiczną. Przykładem może być fSnoksymetylopenicylina (Penicillin V), która w formie wolnego kwasu rozpuszcza się w wodzie (20°C) w stosunku 1 : 1700, jej sól wapniowa 1 : 120, natomiast sól potasowa 1 : 1,5. Stężenia we krwi uzyskane po podaniu tabletek fenoksymetylopenicyliny przedstawiono na ryc. 9.19.

160 Zarys biofarmacji

Ryc. 9.19. Stężenie penicyliny we krwi po doustnym podaniu 400 000 j.m. fenok-symetylopcnicyliny w postaci: 1 — wolnego kwasu, 2 — soli wapniowej, 3 — soli potasowej [wg Junhera]

Najmniejszą dostępność biologiczną wykazuje trudno rozpuszczalna forma kwasowa, dająca stężenie maksymalne ok. 3 j.m./cm³, największą najłatwiej rozpuszczalna sól potasowa zapewniająca stężenie 5 j.m./cm³.

Również antybiotyk przeciwgrzybiczy gryzeofiilwina, rozpuszczalna w wodzie o temp. 20°C w stosunku 1 : 1000, wykazuje różną szybkość wchłaniania w zależności od stopnia rozdrobnienia, co jest wynikiem szybkości jej rozpuszczania w przewodzie pokarmowym. W tabeli 9.6 zestawiono dane obrazujące wpływ stopnia rozdrobnienia, wyrażonego powierzchnią właściwą, oraz postaci leku (zawiesina, tabletka) na stężenie antybiotyku wc krwi. W praktyce wykorzystano tę obserwację, stosując do wytwarzania postaci leku wyłącznie substancje zmikronizowane, co pozwoliło na zmniejszenie stosowanej dawki o połowę.

Tabela 9.6

Wpływ stopnia rozdrobnienia i postaci leku na stężenie gryzco-fulwiny we krwi w 4 h po podaniu doustnym

krwi [mg/1] io podaniu

tabletki

0,64

0,88

0,68

0,97

Substancje zmikronizowane wcześniej zapewniają maksymalne stężenie leku we krwi, lecz jednocześnie stężenie to szybciej się zmniejsza. Dawki toksyczne substancji zmikronizowanych są także mniejsze od dawek toksycznych substancji grubokrystalicznych.

Pozanaczyniowc podawanie leków 161

— Zarys biofarmacji