skanuj0093

terapeutycznego. Zagadnienie jest jednak dość skomplikowane, inaczej bowiem będzie przedstawiał sic problem traktowania cech gwarowych, gdy logopeda aktywnie ćwiczy określone wyrazy, inaczej zaś wówczas, gdy tyl-' ko stymuluje rozwój wymowy. Ponadto należy uwzględniać charakter zniekształcenia i specyfikę dialektowych cech wymowy, ich stabilność, zwartość obszaru dialektowego itd.

Z tego, co wyżej przytoczono, wynika niedwuznacznie, że logopeda prowadzący ćwiczenia winien znać podstawowe właściwości dialektowe terenu, z którego pochodzą, dzieci (pacjenci). Jest to potrzebne zarówno dla właściwej "oceny wariantów fonetycznych spotykanych w wymowie pacjentów w trakcie badania, jak i dla właściwego planowania i prowadzenia pracy reedukacyjnej. Można przytoczyć liczne przykłady puralclnych zjawisk fonetycznych, które obserwuje się w zniekształceniach wymowy i w dialektach, np. mazurzenie i brak opanowania głosek szumiących Sif $, wymowę v »■' w postaci dwuwargowej, substytucję zwartoszczelinowych przez szczelinowe i wymowę zvon 'dzwon', substytucję y przez i oraz dialektowe zrównanie y / i oraz wiele innych. Logopeda winien więc dysponować wiedzą dialektologiczną. Słusznie zatem elementy dialektologii włączono jako składową nauki o języku ojczystym do przedmiotów wykładanych na Podyplomowym Studium Logopedii w Lublinie. Do tych luźnych /resztą uwag mogę dorzucić jeszcze jedną: znajomość dialektu, którym mówi dziecko może ułatwić w pewnych wypadkach nawiązanie z nim kontaktu.

O ile znajomość ccch dialektowych przez logopedę jest ze wszech miar pożądana, o tyle właściwości gwarowe w jego własnej wymowie, uświadamiane bądź nie, będą utrudniać mu pracę korekcyjną. Tak np. logopeda, który wymawia grupy trz drz przed samogłoską w postaci ć 5, ujawnia, te nic wie, jak powinny brzmieć wyrazy trzysta i czysta, w następstwie czego popełnia błędy zwy kłe i typu hiperpoprawnego. Niektóre cechy wymowy gwarowej, utrzymują się, szczególnie uporczywie, np. wymowa wygłosowego -4? w postaci -om. Słyszałem, jak pracowniczka poradni logopedycznej czytała publicznie fragmenty. Puszczy Jodłowej S. Żeromskiego: ponad naturom luckom 'ponad naturą ludzką’. Powstał szczególny dysonans: użyto wymowy dialektowej w odtworzeniu podniosłej prozy poetyckiej jednego z najznamienitszych mistrzów słowa.    ...

10. W praktyce logopedycznej istnieje wiele problemów, których właściwe rozwiązanie wymaga dogłębnej znajomości zasad ortofonii. Zwróciłem uwagę tylko na niektóre, a to dlatego, że głów nym celem artykułu nie jest bynajmniej przedstawienie wyczerpującej listy problemów praktycznych (przedsięwzięcie takie jest chyba w ogóle niemożliwe), lecz raczej uzasadnię' nie kilku podstawowych twierdzeń, według których może być orientowana praca logopedyczna. Należy do nich: wybór właściwego stylu fonicznego jako podstawy porównawczej w ocenie wymowy pacjentów, a zarazem wzorca, który ma być osiągnięty w procesie reedukacji logopedycznej (z reguły jest to wymowa szkolna); sposób traktowania cech regionalnych i dialektowych wymowy; elastyczność w stosowaniu norm ortofonicznych (bardzo ważny czynnik!); ekonomia ćwiczeń integralnie powiązana z większością omawianych problemów szczegółowych. Ostatnie zagadnienie wiąże się w sposób bardzo ścisły z szerszą problematyką, mianowicie z tzw. minimum fonetycznym, analogicznie do minimum leksykalnego, gramatycznego, frazeologicznego itp. Są to problemy lingwistyczne, które dla logopedii muszą być dopiero opracowane. [... ].

Przypisy

¹ Zasadę tę bliżej omawiają Ch. van Ripci: J. V. Irwin [164].,

^: Podział fonu wadliwej wymowy na trzy grupy, tj na cli/ję, substytucję i dcfomim |ę brzmienia dźwięku omówiłem w osobnym artykule, zob. 197).

³    Zetknąłem się również z inną formą wadliwej wymowy wargowych zmiękczonych, któi.i nie została opisana w naszej literaturze, mianowicie z substytucjami ty ch głosek pr/cz łrodkow. • językowe: p' przez i, b' przez 3, m' przez ń.f przez i, a v' przez i, i>or. przykład dla />’: my nu -1 kocony ćlrńicćfćayu ’my tutaj kopiemy piwnicę w piachu’.

⁴    Zjawisko to omawiam bliżej w artykule Die siimmlose Sprache Im I.icluc ilrukiurdltn Phoiictik [88].

⁵    Literatura z zakresu uczenia poprawnej wymowy w szkole podstawowej 1 średniej |r»t szczególnie hogata. Tu należy także mój artykuł pt. Problem poprawnej wymow\ u W (95|,