spoiwa chemia 1 5

•    zwiększenie rozpuszczalności spoiwa przez:

—    obecność w gipsie pólwodnym pewnej ilości bardzo dobrze rozpuszczalnego anhydrytu III (prażenie skały gipsowej w temperaturze umożliwiającej powstanie anhydrytu III),

—    dodatek do półwodnego siarczanu wapnia chlorków (np. NaCl), azotanów (np. NaN0₃) lub wodorotlenku potasu (KOH);

•    stosowanie aktywatorów hydratacji anhydrytu, jak:

—    Na₂S0₄, A1₂(S0₄)₃, Fe₂(S0₄)₃, ałuny (sole podwójne o ogólnym wzorze Me¹Me^llS0₄-12H₂0); związki te tworzą sole podwójne typu MeS0₄ CaS0₄ nH₂0, które łatwo się rozpadają z wydzieleniem gipsu dwuwodnego;

—    substancje alkaliczne, np CaO, cement;

•    zmniejszenie rozpuszczalności dwuwodnego siarczanu wapnia w porównaniu z pólwodnym, przez wprowadzenie do roztworu jonów wspólnych z jonami substancji rozpuszczonej (Ca²⁺ lub S0₄ ); efekt wspólnego jonu powoduje przesunięcie równowagi procesu dysocjacji w kierunku tworzenia fazy stałej. Efekt ten jest większy dla substancji o mniejszym iloczynie rozpuszczalności, a więc w tym przypadku CaS0₄2H₂0;

•    przyspieszenie krystalizacji przez wprowadzenie zarodków fazy krystalicznej uwodnionego siarczanu wapnia.

Opóźnienie procesu wiązania można uzyskać przez:

•    zmniejszenie szybkości rozpuszczania półhydratu w wyniku zwiększenia lepkości cieczy zarobowej, np. dodając glicerynę;

•    hamowanie wzrostu kryształów w wyniku tworzenia się powłok na powierzchni soli krystalizującej, dzięki dodatkom substancji koloidalnych, jak kleje, kazeina (białko występujące w mleku), ługi posulfitowe (odpad w produkcji celulozy, zawierający głównie kwasy lignosulfonowe);

•    opóźnienie wzrostu zarodków nowej fazy krystalicznej na skutek adsorpcji domieszek, takich jak:

—    organiczne substancje polarne, np. kwas winowy, cytrynowy, alkohol etylowy; ich działanie można przedstawić w następujący sposób: ściana kryształu gipsu obsadzona przez jony Ca²⁺, które wytwarzają silne pole elektryczne, adsorbuje na swojej powierzchni cząsteczki polarne; zaad-sorbowana warstwa hamuje wzrost ściany kryształu; kolejne jony Ca²⁺ i S0₄" wbudowują się w pozostałe ściany kryształu, który uzyskuje pokrój sześciobocznej tabliczki; wyraźne zwiększenie udziału kryształów tabliczkowych powodują także kationy o dużych ładunkach elektrycznych, np. Fe³⁺, Al³⁺;

—    fosforany lub wodorofosforany sodu (np. Na₃P0₄, Na₂HP0₄); dodane do półwodnego siarczanu wapnia, reagują z CaS0₄'/2H₂0 i tworzą fosforany wapnia, które osadzając się na zarodkach krystalizacji blokują ich wzrost.

80