skan170

6.4.

Palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu 6.4.1.

Palenie tytoniu

W czasie spalania tytonia uwalnia się co najmniej około czterech tysięćj substancji, w ogromnej większości bardzo toksycznych. Powstający wted] aerozol (dym tytoniowy) składa się z „fazy gazowej” i „fazy cząsteczkowej! W fazie gazowej wykryto m.in. tlenek i dwutlenek węgla, tlenki azotu, liczne rodzaje nadtlenków, amoniak, nitrozoaminy, cyjanowodór, związki siarkowe, lotne węglowodory, aldehydy i ketony. W fazie cząsteczkowej znajduj^ się nikotyna i substancje tworzące tzw. smołę. Ta ostatnia składa się głównie z policyklicznych aromatycznych węglowodorów, niemal wyłącznie związków o udokumentowanym, silnym działaniu rakotwórczym (dla przykładu można wymienić benzopiren). Tu należą też nielotne nitrozoaminy i aminy aromatyczne (wywołujące raka pęcherza moczowego).

Bardzo szkodliwe dla zdrowia, oprócz nikotyny i tlenku węgla, są więc przede ¹ wszystkim związki rakotwórcze, obecne po części w fazie gazowej, lecz głównie w smole; błędem jest zatem utożsamianie biologicznych następstw palenia tytoniu z samym tylko działaniem nikotyny. Przekonanie, iż papierosy o niskiej zawartości nikotyny są nieszkodliwe, stanowi niebezpieczną iluzję.    i

Nikotyna szybko wchłania się z płuc i przenika przez barierę krew-mózgj (w mózgu wykazywano ją już po 8 sekundach od inhalacji dymu tytoniowego). Po wypaleniu jednego papierosa, stężenie nikotyny w surowicy sięga 20—40 ng/ml (123-246 nmol/1; okres półtrwania nikotyny we krwi wyj nosi 30-60 minut). Duże dawki nikotyny hamują czynność ośrodkowegi układu nerwowego i powodują porażenie ośrodków oddechowych. Dawl małe i średnie pobudzają ośrodkowy układ nerwowy, powodując reakcję wzl dzenia (niski woltaż i duża częstotliwość zapisu elektroencefalograficznego: desynchronizacja czynności bioelektrycznej mózgu). Nikotyna jest przyczyn] obniżenia amplitudy zapisu elektromiograficznego. czemu towarzyszy ob żenie napięcia mięśniowego i osłabienie odruchów. Pobudza wydzielał noradrenaliny i dopaminy z zakończeń nerwowych w mózgu; polepsza ni-świeżą pamięć oraz zdolność skupiania uwagi. Pobudza ośrodek wymiotny w rdzeniu przedłużonym, powoduje więc nudności (zwiększa wydzielanie śliny) i wymioty. Zmniejsza także apetyt. Przenika do mleka karmiącej kobiety w ilości wystarczającej, aby wywrzeć wyraźne działanie farmakologiczne na ssące niemowlę.

Nie ma jednolitego poglądu w sprawie, czy palenie tytoniu (a zatem, działanie nikotyny) jest przyczyną zależności fizycznej. U niektórych (lecz nie

170