Top 19

nymi elementami, wskutek czego ujawniają się nowe cechy poszczególnych elementów. Zachodzi to dzięki organicznemu przeplataniu . się analizy i syntezy^ Dynamikę współdziałania tych operacji w toku poszukiwań rozwiązania problemu można przedstawić następująco. Przedmiot wyodrębniony w procesie myślenia (w wyniku analizy) jest włączany w coraz to nowy kontekst* w nowe konfiguracje, stosunki (proces syntezy). Dzięki temu ujawniają się nowe jego strony, właściwości, które podmiot ujmuje uciekając się ¹ do nowych pojęć (mogą to być oczywiście pojęcia już dawniej znane, lecz pomijane w dotychczasowej pracy nad zadaniem). Najistotniejszy aspekt ukierunkowanego myślenia stanowi więc, wedle Rubinsztejna, analiza la pośrednictwem syntezy, pozwalająca rozpatrywać każdy szczegół w coraz to innych kontekstach i przekształcająca w ten sposób rozpatrywaną strukturę badanej sytuacji.

W tym miejscu nasuwa się nieodparcie refleksja, że przedstawiony schemat procesu myślenia nie obejmuje wszystkich typów sytuacji problemowych i że potrzebny jest bardziej uniwersalny model zachowania się w toku rozwiązywania problemów. Jedną z najnowszych prób zbudowania takiego modelu podjął J. P. Guilford¹. Próba ta ma za podstawę stworzony przez niego, jeszcze w ubiegłym dziesięcioleciu, model umysłu, a zarazem nawiązuje do pojęć cybernetyki. Nie pozbawia ona znaczenia omówionych twierdzeń Rubinsztejna, lecz obejmuje większy zakres zjawisk i operuje innymi pojęciami, w tym również — odmienną klasyfikacją operacji umysłowych.

J. P. Guilford ujmuje wszystkie operacje umysłowe w 5 podstawowych klas:

1.    Poznawanie, rozumiane jako odbiór określonych informacji.

Nie wchodzą tu w grę wszystkie operacje, zaliczane potocznie do poznawczych, lecz tylko te, które można by zaliczyć do poznania „recepcyjnego”, które przynosi nam nową wiedzę* nie czyniąc nas jednak odkrywcami. Operacje wytwarzania nowej wiedzy figurują niżej w punkcie 3 i 4.'    '

2.    Pamięć jako zapamiętywanie i przechowywanie informacji.

3 i 4. Wy t w a r z a n i e' i n fo r m a cj i (myślenie . produktywne) *

obejmujące zarówno wydobywanie z pamięci określonych treści, wy-

Wyjście I I Wejście I I Wyjście I    I Wyjście 8 1 Wejście I    I Wyjście

Ryc. 8. Model procesu rozwiązywania problemów (wg J. P. Guilforda)

43

1

J. P. Guilford: Basic Problems in Teaching for Creatmly. W: C. W. Taylor, F. E. Williams (Ed.): „Instructional Media and Creativity". New York 1966, Wiley.