w075

14. Lotnicze Pogotowie Ratunkowe

(.Helicopter Emergency Medical Sewices - HEMS)

Lilianna Styka

Organizacja służb HEMS

Śmigłowcowa służba ratownictwa medycznego (z ang.: Helicopter Emergency Medical Sewices - HEMS) powstała w końcu lat 60. w Stanach Zjednoczonych. Pierwszy cywilny zespół HEMS został utworzony w Denver w 1972 r.

W Polsce służby HEMS powstały na podstawie decyzji ministra zdrowia w 2000 r., ale tradycja lotnictwa sanitarnego, w tym lotów i przewozów ratunkowych, sięga lat 20. XX w., a od lat 70. dysponowało ono śmigłowcami. Na mocy rozporządzenia z marca 2000 r. utworzono ogólnopolską organizację SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe początkowo z 15., a obecnie 16. filiami rozlokowanymi na terenie całego kraju. Pogotowie to dysponuje śmigłowcami i samolotami.

Do działań ratunkowych wykorzystywane są dziś śmigłowce Mi-2 Plus, które wykonują trzy rodzaje lotów:

•    loty do zdarzeń (primaty mission) - na wezwanie do wypadków i zachorowań o charakterze zagrożenia życia i zdrowia, w zakresie obszaru o promieniu 60 km od miejsca stacjonowania śmigłowca, w trybie 3-4 min gotowości do startu,

•    loty ratownicze (secondary mission) - bezpośrednio do ośrodka specjalistycznego z pacjentami wymagającymi intensywnej opieki medycznej w czasie transportu, w przypadku, kiedy wymagany czas dostarczenia pacjenta do szpitala specjalistycznego wynosi do 1 godz., w zakresie obszaru o promieniu 100 km od miejsca stacjonowania śmigłowca lub kiedy łączna długość przelotu śmigłowca nie przekracza 200 km, w trybie gotowości do startu do 15 min,

•    loty transportowe ratownicze (tertiary mission) -z pacjentami wymagającymi intensywnej opieki medycznej w czasie transportu, po zakwalifikowaniu lotu przez dyspozytora LPR,

•    loty bezpośrednio do zdarzeń w górach z gotowością do startu 15 min.

Śmigłowce pogotowia lotniczego świadczą usługi o charakterze lotów do zdarzeń w obszarze ograniczonym 20-minutowym czasem lotu, co w przypadku śmigłowców Mi-2 stanowi koło o promieniu 60 km od miejsca jego stacjonowania. W szczególnych przypadkach decyzję o przekroczeniu odległości podejmuje dyspozytor dyżurny pogotowia lotniczego w Warszawie.

Śmigłowce pogotowia lotniczego dyżurują w godzinach dziennych, od świtu do zmroku, co podyktowane jest względami technicznymi i przepisami ruchu lotniczego. Śmigłowiec jest wyposażony zgodnie ze standardem dla ambulansu specjalistycznego (R), a w skład jego załogi wchodzi pilot, ratownik i lekarz. Do czasu wyłączenia silników i pełnego zatrzymania wirników działania ratunkowe może podjąć tylko lekarz. Ze względu na ograniczoną ilość miejsca śmigłowce pogotowia lotniczego jednorazowo transportują jednego pacjenta. Nie zabierają również opiekunów przewożonych dzieci.

Kryteria i zasadność użycia śmigłowca ratunkowego

HEMS funkcjonuje w zintegrowanym systemie ratownictwa medycznego. W celu jego optymalnego wykorzystania zostały określone wskazania do użycia śmigłowca ratunkowego, które można podzielić na wskazania zależne od stanu klinicznego pacjenta oraz wynikające z logistyki prowadzonych działań (tab.l). Kryteria te wynikają z Instrukcji Medycznej Pogotowia Lotniczego - dokumentu regulującego jego wykorzystywanie.

Działania medyczne zespołu HEMS podczas lotu. (fot. z arch. M. Smiarowski)

Badania dowodzą, że międzyszpitalny transport pacjentów do specjalistycznych ośrodków obniża szansę ich

75