Untitled 21

Wprowadzenie w świat dźwięków mowy

Rozwój świadomości fonologicznej wiąże się ściśle z rozwojem poznawczo-językowym dzieci. Wczesne kontakty z literaturą dziecięcą oraz uczenie rymowanek, wierszyków i piosenek zwraca ich uwagę na strukturę fonologiczną słów oraz na takie aspekty mowy, jak: intonacja, rytm i akcent. Doświadczenia te ułatwiają dzieciom uświadomienie sobie istnienia dźwięków w słyszanych i wymawianych przez nie słowach. W tej części programu zamieszczono wykaz przykładowych pozycji z literatury dziecięcej, które można wykorzystać, wprowadzając dzieci w świat dźwię-ków^: mowy. Są to popularne książeczki zawierające rymowanki, wyliczanki, wierszyki, piosenki i tzw. zabawy paluszkowe.

Na początku dzieci mogą jedynie słuchać, jak dorosły czyta im te utwory. Sprzyja to nie tylko koncentracji uwagi na czytanym tekście, ale również aktywizowaniu posiadanej już wiedzy lingwistycznej dzieci oraz ich wiedzy o świecie w celu zrozumienia treści czytanego fragmentu, zapamiętania jej i wykorzystywania podczas interpretacji dalszych części utworu. Możemy zachęcać dzieci do odtwarzania z pamięci wielokrotnie czytanych wierszy, wykorzystując ilustracje jako pomoc w przypomnieniu fragmentów z kolejnych stron książeczek. Ułatwia to uczenie ich struktur zdaniowych, które częściej występują w tekstach pisanych niż w mowie, a także powiększa zakres ich słownika. Rozwój strategii meta-poznawczych można zaobserwować, gdy dzieci zadają pytania pomagające im zrozumieć utwór lub jego fragment.

Ważne jest uświadomienie sobie faktu, że chociaż dzieci przedszkolne nie potrafią jeszcze czytać, to słuchanie czytanych im książeczek stanowi doskonalą okazję dla ćwiczenia procesów przetwarzania informacji niezbędnych w przyszłości, gdy już. opanują tę umiejętność. Gdy dorosły czyta dziecku, może ono wodzić palcem wzdłuż czytanych linijek. Warto przy okazji wyjaśnić strukturę pisma, opowiedzieć, skąd się biorą książki oraz ewentualnie wyprowadzić dziecko z błędu, że dorośli czytają z ilustracji. Utwory z literatury dziecięcej mogą być ponadto wykorzystane na wiele różnych, twórczych sposobów. Można zachęcać dzieci do wymyślania nowych rymujących się wersów, zagadek czy piosenek, lub też zaproponować im zmienianie rymów w wierszach przez wstawianie nowych słów i wyrażeń itp. Ważne jest, aby zajęcia te traktować jako formę spędzania czasu z dzieckiem, a nie jako naukę umiejętności przygotowujących do czytania i pisania. Dzieci, którym przedstawia się czytanie i pisanie jako aktywności wykonywane w wolnym czasie, osiągają lepsze efekty w' nauce niż dzieci, których uwagę koncentruje się na opanowaniu umiejętności przygotowujących do czytania i pisania w szkole.

Literatura dziecięca

Radalska W., Ballada u królewnie, która na wszystko kręciła nosem, NK, Warszawa 1988.

Brzechwa J„ Brzechwa dzieciom, NK, Warszawa 1984. Br/cchwa J„ Tuwim J.. Charakterki z łączki panów Jana i Juliana, KAW. Katowice 1985.

Brzechwa J.. Oto bajka, „Czytelnik”, Warszawa 1974. Brzechwa J.. Przygada Lulka historia krótka. „Var-sovia”, Warszawa 1990.

Brzechwa J., Wiewiórka i bóbr, Fresspol i Donau Tra-ciing Co., Warszawa 1990.

Czerkawska M., Żółte chodaczki, KAW, Warszawa 1986.

Ene due rahe, red. J. Stolarczyk, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1987.

Fredro A., Bajki, NK. Warszawa 1979.

25