zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (65)

odbiorcy w osobie czytelnika znawcy, kiedy ten okaże się jakby ekspresją jego kompetencji i przejdzie tym samym do nauki. Nauka wówczas będzie oznaczać wysoce zorganizowane i zdyscyplinowane znawstwo.

PiotrChmielow'ski    *

W jego krytycznym i naukowym .postępowaniu dominuje zasada Fimportance, nakazująca ocenić wyżej dzieło sztuki zdradzające cechy trwałe, bo głębokie przekłady natury ludzkiej, ponieważ wartość dzieła wzrasta i maleje wraz z zawartością cechy, jaką wyraża. Uważał, że jeśli poprzez prawdziwą rzetelną naukę-badacz przyswoi sobie treści duchowe akceptowane przez ludzi epok minionych i jeżeli wyniknie w nie wyobraźnią i sercem, to podobieństwa między pomyślaną i powstałą w historią literatury' a naukami przyrodniczymi muszą być słabsze niż w klasycznym wariancie Taine’ow^?skim. Uważał, że badacz zobowiązany jest ukazać prawo rozwoju ducha ludzkiego, a zarazem uwidocznić systematyczny rozwój języka wypowiedzi pisarskich, bogacenie się poszczególnych kręgów tematycznych i doskonalenie form artystycznych. Natomiast literaturę ujmować musi jako ekspresję indywidualnego, indywidualnego zarazem zbiorowego życia duchownego. Badacz winien wyjaśnić tajemnice możliwości wyobraźni poetyckiej pozostałościami mitycznymi i zasadą bezwiednych skojarzeń. Chmielowski twierdził, iż jeśli badacz pragnie napisać studium o charakterze przedmiotowym, zobowiązany jest wniknąć w duszę autora i dusze utworu na rzecz stanowiska pozasubiektywnego. Przyznawał historii literatury praw^ro do oceniania istotnej wartości sztuki słowa; historyk więc musi łączyć w swej duszy uzdolnienia badacza z intuicja odtwórcy zjawisk, które poddaje roztrząsaniu.

/Wg Chmielowskiego krytyk wartościuje i pośredniczy w interakcji aulor-czytelnik, ma bowiem zadanie raczej praktyczne, zaunuje się teraźniejszością literacką - uprawia rodzaj .sztuki ^Krytykowi uprawiającemu krytykę subiektywną przypisuje się takie atrybuty Jak: wiedza, bystrość'analizy, smak estetyczny, szczerość poglądów' i dobre użycielnetody ańalityczgif. Krvrvk7awQie jako postać polihistóna. zgoła charvŹmatyczii'euo alTtdrylciu -człowieka moralnej- doskonałości. Winien wskazywać sposoby twórczych realizacji pisarskich, byę.projektodawcą formułując dążenia pisarzy ma ujawniać ich błędy, podnosić zdolności odbiorcze czytelnika. .Nie miał być obdarzony wvkształę£nkm_filozoficznym, gruptowna znajomością arcydzieł literatury wszechświatowej, dokładna wiedza o literackiej przeszłości wdasnegG4wndu> powinien żywo odczuwać potrzeby sw^rego społeczeństwa, byd' wrażliwym na piękno i odznaczać się bezstronnością« tj. nie naciągać sufich sądów^r do wymagań i inl eresów jajaejkoTwTelTpartii ani też dla przypodobania się pewnym sferom czy też dla poniżenia innych.