Zdjŕcie0201

396    i    iiiwii— i■ ,    ---- -------- Msgtititfwe fttmtju

irnrwnlr pnę nowego itifUnai doktryny „o ogmucnanf w^hhmIb krajów.'    Polityk* U stworzyła warunki do pojawtem* j||

pierwszych ruchów obywatelskich n* płaszczyźnie ckologfezfięj_; kulturalne) i językowej.

Czynnik km. który zdeterminował przemiany, byt* awaria w elektrowni atomowej w Ocaroobyiu w dniu 26 kwietni* 1986 r. Ujawnił* ona d&bc strony i niekonsekwencję polityki M. Gorbaczowa, której przejawem było przemtl-cnak i mepotnfonnowanie społeczeństwa ukraińskiego o prawdziwy duli zagrożenia radioaktywnego. Katastrofa czarnobyłtk* wywołał* ogromną falę aktywności społecznej, na której podstawie powstały liczne organizacje ekologiczne. Pomagały się one wprowadzenia oddolnej kontroli działań władz w dziedzinie bezpieczeństwa ekologicznego i ochrony przed skutkami skażenia radioaktywnego*.

Do rodni ekologicznego dołączyły wkrótce organizacje kulturalne i oświatowe, a nauczyciele i pisane jako pierwsi podnieśli nieśmiałe głosy protestu. W czerwcu 1967 r. Związek Pisarzy Ukrainy wystąpił do Prezyditan Rady Najwyższej z propozycją zniesienia dobrowolności j wprowadzenia obowiązkowego nauczania języka ukraińskiego we wszystkich szkołach republiki a także nadania mu statusu języka państwowego*. Wydarzenie to stało sic początkiem publicznej dyskusji o poziomie zrusyfikowania społeczeństwa ukraińskiego.

Nową jakość działaniu licznych nieformalnych stowarzyszeń nadali więźniowie polityczni zwalniani od 1987 r. z radzieckich więzień i łagrów, leszcze latoś tego roku pod redakcją Wiaczesława Czornowiła wydano nowy masa czasopisma „Ukrainśkyj wisnyk", które wkrótce zostało oficjalnym organem Ukraińskiego Związku Helsińskiego (Uk/ajinśka Helsinśka Spiłka - IJHS) lego powstanie ogłoszono w marcu 1988 r., a liderem swatał były więzień polityczny JLcwko Lukjanenko^{1 2 3 4}.

UHS w swojej Deklaracji zasad opublikowanej latem 1988 r. domaga! się przekształcenia ZSRR w konfederację niezależnych państw i przekazania władzy KPZR w ręce wybranych w demokratycznych wyborach rad. Ponadto żądał prawa do prowadzenia własnej dyplomacji przez Ukraińską SRR legalizacji zakazanych wyznań i obywatelskiej kontroli nad wyituaran sprawiedliwości Deklaracja zasad stała się „programem minimum" przyjętym * czasem przez większość nieformalnych organizacji opozycyjnych, ; ’

Ważnym wydarzeniem, będącym zwycięstwem ukraińskiej opozycji, było powstanie w 1989 r. Ruchu na rzecz Przebudowy. Nu zjazd młoiyod&kt Ruchu

przybyfjj^H Ukrafcft’. W dabo Jatnąm^mm

<ianowiii człnHH Rud> Silnie giźowant|ggjg|

Była' oaa 'sasH

JCSZCZC Iw HTudH^

możliwość go oktęgn wyfjjH

w Ajbonda jy» orgamaS ąpmLnngS Wybansmatft Najęymtj

marca 1990 fl Wrmrw Kdkania

kał jodynag 1 /4 ratgsc ar Kięi|pJ nimi fMMiafrg^B^hodtg kują, unlahSW Mono Uyboi^a sra

uznać fakt, że po tfcfrśwHMB władzym a procęajjfcnńtar??^ aa aaia. AV y bory tc byt) jhjcJbeb* gd yż s: a n owĄj^Łx}łcc do fomni

Kiedy pod

e vr ajńaktąj gjfrtu

pasicdaMmHaMUt#' KC £|j8j|||fiB l. 'npromittMIJym

1

H. Mo jak RepuhUJui Ukrainy W: Ustroje państw wyńfcmąyd, Rad. H Q4»Ufj;*S

2

LaMto 2002, $. 257.

3

7 Team, a 257.

4

* J. fłryeefc; Ultiaria Ukroimy 1771-1999. Lublin 2000, a 311