Ćwiczenia przyióżkowe prowadzimy zwykle w pozycji leżącej na plecach i unikamy w nich ruchów skrętnych, w tym czasie stosujemy również ułożenia funkcjonalne i wyciągi. Następnie przechodzimy do ćwiczeń w leżeniu na brzuchu, boku, siadów w podporze i bez podporu, klęku podpartym i staniu oraz na przyrządach. Podstawowe schematy osnów przedstawiają kolejne ryciny (ryc. 4 i 5). Postępowanie zapobiegające nawrotom zawiera wszystkie elementy przedstawionych wyżej ćwiczeń, z tym, że jest dobrane indywidualnie do obrazu klinicznego zaburzeń ruchowych, bardziej bogate, intensywne i o znacznie większym stopniu trudności. Poleca się również pacjentom ćwiczenia w wodzie oraz zezwala na pływanie stylami, które nie pogłębiają krzywizn kręgosłupa.
OMÓWIENIE
1. Leczenie ,,bólów krzyża” powinno być kompleksowe i zawierać elementy postępowania farmakoterapeutycznego i fizjoterapeutycznego a u chorych, którzy tego wymagają, powinno być dokonane leczenie chirurgiczne.
2. W postępowaniu zachowawczym w miarę ustępownaia ostrych dolegliwości bólowych wycofujemy się z leczenia farmakologicznego, a intensyfikujemy indywidualnie dobrane postępowanie fizjoterapeutyczne.
3. W celu zapobiegania powstawaniu „bólów krzyża" z przeciążenia dolnego odcinka kręgosłupa u pracowników gospodarki morskiej należy dążyć do zmniejszenia uciążliwości związanych z wykonywaną pracą, a mianowicie wprowadzić:
— mechanizację prac uznanych za ciężkie fizycznie, połączonych z dźwiganiem ciężarów i utrzymywaniem wymuszonej pozycji przy pracy,
— konteneryzację przeładunków drobnicy i mechanizację tzw. prac drobnych w portach,
— zatrudnienie na stanowiskach pracy o szczególnej uciążliwości pracowników posiadających przeszkolenie w co najmniej 2 zawodach,
— okresową rotację i zniesienie pracy w godzinach nadliczbowych u pracujących w warunkach szczególnie uciążliwych, co spowodowałoby skrócenie czasu narażenia na uciążliwości,
— przerwy na dobrane do rodzaju pracy ćwiczenia ruchowe,
— systematyczne przeszkolenie pracowników przeładunku w chwytaniu i dźwiganiu ciężarów.