001 5

OCHRONY ZDROWIA

HISTORII

ZDZISŁAW LESZCZYŃSKI, SYLWIA KOCIERZ

LEKARZE POLSKIEGO ODRODZENIA

T EDNYM z wielkich reformatorów okresu Odrodzenia był Pancelsus ^J (1493—1541 r.) (18), który od początku swojej działalności lekarskiej opierał się jedynie na własnym doświadczeniu, odrzucając wszystkie uświęcone tradycją autorytety naukowe. Odrzucenie teorii medycznych Galena, Awicenny uważane było w środowisku akademickim za wielki błąd i w związku z tym zmuszono go do opuszczenia katedry w Bazylei. Represji ze strony powag naukowych, hermetycznie odizolowanych od życia w murach uniwersyteckich nie uląkł się również Niderlandczyk Andreas Wesałiusz (1515—1564), który własnymi badaniami stwierdził, że niektóre wiadomości anatomiczne, podawane przez Galena, są błędne, ponieważ oparto je na anatomii zwierząt, a nie na anatomii człowieka. Podobnego zdania byli również jogo sławni uczniowie: Eustacchi, Fał-lopido, Varoli, Botailo, Baufiin i inni. Należy przyznać, że z chwilą wynalezienia druku zdobywanie wiedzy było ułatwione, bowiem zaczęły ukazywać się drukowane książki, które były znacznie lepsze i tańsze od dawnych rękopiśmiennych. Jednak wiedzę zdobywano nie tylko z ksiąZek,

0    czym najlepiej świadczy działalność sławnego chirurga francuskiego Ambrożego Parć (1516—1590). Obok chirurgii zaczęło rozwijać się połoZ-

kich jak druk, proch, kompas", luneta Franciszek Bacon'^V(lKL?i626 r.) upatrywał w nich, jak tez w postępie technicznym najwyższy cel nauki. Bacon (9), człowiek ogólnie szanowany, wszechstronnie wykształcony, bowiem był prawnikiem, filozofem, przyrodnikiem, w pracach swoich wiele miejsca poświęcał medycynie, która według niego powinna utrzymywać zdrowie, leczyć chorego i przedłużać życie. Pogląd ten nic nie stracił na swojej aktualności. W tym czasie, kiedy Bacon zajmował się problemem zdrowia, inny angielski uczony, lekarz Hartley (1578—1657) rozwiązał problem krążenia krwi. Niestety Hartley nie znał jeszcze naczyń włosowatych, których budowę dzięki odbyciu mikroskopu poznał dopiero dokładnie włoski lekarz, twórca anatomii mikroskopowej Marcello Mai-pighi (1628—1694). Z teorią krążenia krwi zapoznali się również myśliciele i filozofowie tych czasów Kartezjusz (1596—1650) i Spinoza (1632— 1677) (13, 22) z tą tylko różnicą, że pierwszy zjawiska zachodzące w ustroju sprowadzał do spraw czysto mechanicznych, drugi zaś uważał, że wszystko da się wytłumaczyć w sposób matematyczny. W medycynie europejskiej tego okresu powstawały nawet specjalne szkoły, które opierały się na fizyce tzw. jatrofizycy, mechanice — jatromechanicy, matematyce — jatromatematycy, chemii — jatrochemicy. Przeciwko tym wszystkim teoriom występował Tomasz Sydenham (1624—1689) twierdząc. ze mądrość lekarza powinna polegać na znajomości rodzajów chorób

1    zastosowaniu odpowiednich leków. Leczenie w dobie Odrodzenia spro-