006

nośa są następujące:

I. p|nn budowy, tzn. każda komórka ma podstawowe składniki protoplastu niemal takie sa-

Syntczv i podsumowania wiedzy o komórce nagromadzonej przez prawic 300 lat badań podjął się skutecznie w 1%2 r. Lwoff. Zinterpretował on teorię Schleidcna i Schwanna. stwierdzając na poziomie komórkowym jedność wszystkich żywych organizmów (w założeniu odrzucamy w naszej analizie wirusy, ponieważ są to formy hczkomórkowe). Przejawy tej jęd

rne (spróbuj przypomnieć sobie, jakie).

Z Punkcie, tzn. podstawowy metabolizm i czynności życiowe są we wszystkich komórkach takie same (spróbuj sobie przypomnieć najważniejsze przemiany biochemiczne oraz funkcje fizjologiczne).

3.    Skład, tzn. wszystkie komorti zbudowane są z tych samych podstawowych makromolckuł. te cii składają się z takich samych jednostek niższego rzędu, np wszystkie żywe organizmy posiadają białka składające się z aminokwasów (jakie jeszcze polimery oprócz białek występują w organizmie).

4.    IMOLCDIS IC.dniżŃęi iolurm^ma- co oznacza, że realizacja programu genetycznego wc wszystkich żywych organizmach oparta jest na tych samych zasadach (jeśli kończysz klasę czwartą, zastanów się. co właściwie oznacza uniwersalność kodu genetycznego).

Przypomnijmy teraz, że najlepsze mikroskopy optyczne, wykorzystujące krótkofalowe światło ultrafioletowe osiągają zdolność rozdzielczą ok 100 nm, co daje możliwość uzyskiwania powiększeń rzędu I200x, W wielu wypadkach jest to zbyt mało. dlatego dzisiaj istotniejsza rolę w poznaniu szczegółów budowy komórki spełnia mikroskop elektronowy

Ryc 2. Porównanie zasady działania mikroskopów: optycznego (A; 1 -żrodto światła, 2 - soczew ka kondensora. 3 - preparat, i - soczewka obiektywu. 5 - pryzmat załamujący fale świeit-ne. 6 - soczewka okularu, 7 obraz ostateczny), transmisyjnego mikroskopu elektronowego (0) oraz skanningowego mikroskopu elektronowego (C) (la źródło wiązki elektronów, 2a magnetyczna soczewka lub soczewki kondensora. 3a - preparat. 4a - magnetyczna soczewka obiektywu.Sa - magnetyczna soczewka projekcyjna. 6a - obraz ostateczny na błonie lotogralicznei. 7a - obraz ostateczny na ekranie bądź monitorze 8 - magnetyczne soczewki korygujące strumień elektronów. 9 - wykrywacz elektronów)

Jego konstrukcja umożliwia współcześnie obserwacje preparatów z rozdzielczofc^ teoretycznie nawet 0.2 nm. Niesamowite możliwości tej aparatury wynikają z zastosowania innego niz w mikroskopie optycznym /rodła promieniowania - jest nim rozżarzone do temperatury ponad 3400* Kclvina włókno wolframowe, które podłącza się do wysokiego napięcia rzędu ICO kV Emituje ono strumień clcktn»nów. który z ogromną prędkością przesuwa się w próżni wzdłuż kolumny mikroskopu. Funkcję układu korygującego przebieg cząstek spełniają elektromagnesy. które nazywane są soczewkami magnetycznymi W elektronowym mikroskopie transmisyjnym (TEM, por. ryc. 2B) wiązka elektronów napotyka nu swojej drodze przeszkodę w postaci cieniutkiego skrawka preparatu (ok. 50 nm grubości). Pochłonięcie, załamanie, ugięcie i odbicie fali elektronów w różnych częściach preparatu tworzy obraz utrwalany na błonie fotograficznej lub oglądany na ekranie monitora. Bardzo mała grubość prepatatów powoduje, że powstający w ten sposób obraz jest praktycznie dwuwymiarowy. Ograniczenie to w pewnym zakresie można ominąć stosując skaningowy mikroskop elektronowy (SEM, por. ryc. 2C oraz 3). W urządzeniu tym wiązka elektronów nic przechodzi przez preparat (próbkę), natomiast odbija się od jego powierzchni, ponieważ jest ona napylona cieniuteńką warstwą złota.

Mimo wszystko mikroskop optyczny do dzisiaj zachował przewagę przynajmniej w jednym zakresie, pozwala bowiem na prowadzenie obserwacji przeżyciowych, czyli żywych komórek (jest lo niemożliwe w mikroskopach elektronowych).

Podstawowym celem, ku któremu prowadzi Cię analiza częśd cytologicznej tej książki jest spójny obraz komórki jako podstawowej, biologicznej jednostki strukturiilno-funkcjonalncj, zdolnej do samodzielnego życiu.

1.2. Morfologia i model budowy komórki

W tym miejscu przedstawiony zostanie totalny model budowy komórki, tzn. wykazujący tylko zasadnicze cechy komórek żywych. W rzeczywistości taka komórka nic istnieje, ale tego typu schemat ilustruje podstawowe możliwości funkcjonalne układu żywego (por. ryc. 4). 1. j) Każdy organizm musi się oddzielić od środowiska w sposób umożliwiający wybiórczą wymianę substancji z otoczeniem - stąd w każdej żywej komórce jest błona komórkowa.

1.    b) Nic wykazujące zasadniczo zdolności do dynamicznego odkształcania swoich komórek rośliny i grzyby posiadają dodatkowo sztywną ścianę komórkową.

2.    Środowisko wewnętrzne komórki tworzy bardzo złożony koloid wodny, umożliwiający zachodzenie wszystkich podstawowych procesów życiowych - cytoplazma. U Eucaryola w niej zanurzone są składniki cytoszkieletu.

9