0000024 (7)

dziach podkreślają, że głównym motywem uprawiania sportu były dla nich względy zdrowotne i rekreacyjne (tab. 4).

Niezależnie od tego, jak patrzymy na sport inwalidów, podkreślić należy, że jego istotę stanowi współzawodnictwo [74], Zwiększa ono atrakcyjność sportu, ale jednocześnie ogranicza możliwości jego uprawiania do następujących trzech grup kalectw i schorzeń:

—    narządu ruchu,

—    narządu wzroku,

—    narządu słuchu.

Uwagi dotyczące charakteru sportu inwalidów odnoszą się także do treningu określonej cechy motorycznej. „Ustawianie” ćwiczeń fizycznych wyłącznie pod specjalizację sportową bez uwzględniania aspektu profilaktyczno-zdrowotnego jest błędem. Każde ćwiczenie fizyczne, niezależnie od etapu rehabilitacji, powinno być racjonalnym środkiem zmierzającym do podnoszenia wydolności i sprawności fizycznej inwalidy.

2.3.1. Specyfika dyscypliny sportowej a trening siły mięśniowej

Niezależnie od uprawianej dyscypliny czy konkurencji sportowej wyróżnia się trzy etapy przygotowania siłowego:

—    Ogólne przygotowanie siłowe, które obejmuje kształtowanie siły wszystkich zespołów mięśniowych, jeśli jest to możliwe ze względu na rodzaj kalectwa, mniej więcej w jednakowych proporcjach. W okresie tym są stosowane różnorodne ćwiczenia siłowe z wykorzystaniem różnych metod treningu siły mięśniowej, które scharakteryzowano w rozdziale pierwszym.

—    Ukierunkowane przygotowanie siłowe, które oznacza rozwijanie siły wybranych grup mięśniowych odpowiadających topografii pracy mięśni uprawianej dyscypliny czy konkurencji sportowej. Na przykład inwalida nie jest często w stanie uzyskać dobrych rezultatów w rzucie oszczepem do celu, czego przyczyną są porażenia mięśni w obrębie pasa barkowego. W takiej sytuacji pierwszoplanowym zadaniem jest wzmocnienie mięśni, które pozwolą na swobodne rzucanie oszczepem na odpowiednią odległość, tj. 7 m (kobiety) i 10 m (mężczyźni).

—    Trening siły specjalnej. Polega on na rozwijaniu jak największej siły i sprawności zespołów mięśniowych bezpośrednio aktywizujących się w określonej czynności sportowej, na przykład w podnoszeniu ciężarów czy pchnięciu kulą. Tego typu siłę rozwijamy przede wszystkim podczas treningu specjalnego, uprawiając konkretną dyscyplinę czy konkurencję.

W czasie treningu specjalnego dążymy do kształtowania siły równolegle z inną cechą motoryczną, na przykład szybkością czy wytrzymałością. Opisane poprzednio metody w wielu przypadkach nie

odnoszą się do konkretnej dyscypliny sportu (wyłączając metodę maksymalnych obciążeń, która jest stosowana prawie na wszystkich etapach treningu w podnoszeniu ciężarów), dlatego też na tym etapie rozwijania siły niezbędne jest zastosowanie specyficznych metod oddziaływania. Wyróżniamy tutaj więc trzy rodzaje oddziaływań: syntetyczne, analityczne oraz różnicowe.

Oddziaływanie syntetyczne polega na tym, że rozwi-jamy siłę i inną cechę motoryczną w takich proporcjach jak w konkurencji zasadniczej. Na przykład znając wzajemne współzależności między siłą i szybkością w rzucie oszczepem, które mają się do siebie w przybliżeniu jak 20 do 80 [76], ćwiczenia prowadzimy w taki sposób, aby równolegle i proporcjonalnie kształtować obie te cechy.

Oddziaływanie analityczne polega na akcentowaniu w danym ćwiczeniu wybranej składowej siły specjalnej. Na przykład w ćwiczeniach tzw. siły szybkiej, zmniejszając opór w pchnięciu kulą (tzn. ćwicząc z kulą o mniejszym ciężarze) kształtujemy składową szybkości, natomiast biorąc cięższą kulę rozwijamy przede wszystkim składową siłową tej konkurencji.

Oddziaływanie różnicowe znajduje zastosowanie w sytuacjach, kiedy w ćwiczeniu o złożonej strukturze ruchu i wymagającym dużej siły chcemy ustrzec się wytworzenia „sztywnego” stereotypu ruchowego, trudnego później do przebudowania. Trening polega tutaj na wykonywaniu ćwiczeń ze zmieniającą się wielkością oporu sprzętu sportowego — od niskich do maksymalnych i odwrotnie. Prowadzi się na przykład taki trening w pchnięciu kulą w pozycji siedzącej na wózku inwalidzkim.

2.3.2. Ogólne wskazania metodyczne i planowanie treningu siły

Poziom i kierunek usprawniania siłowego w dużej mierze zależą od celu treningu i fizjologicznego zestawienia poszczególnych elementów metodyki w jedną funkcjonalną całość. Każda ze składowych odgrywa bowiem w systemie treningu określoną rolę i pojedynczo nie przesądza o całości efektów usprawniania ruchowego inwalidy.

Czym się kierować w doborze parametrów określających poszczególne składowe metodyki? Jak budować model treningu, by w sposób optymalny prowadził do osiągnięcia złożonych celów profilaktycznych, terapeutycznych i sportowych?

Jednym z podstawowych elementów rozumowania jest tutaj odniesienie modelu treningu do wymogów ruchowych uprawianej konkurencji. Technika większości konkurencji wymaga wielkiej plastyczności mechanizmów koordynacyjnych, dlatego też metodyka treningu siły musi również uwzględniać wszystkie złożone neuro-mięśniowe mechanizmy, które są odbiciem większości aktów rucho-

49

4 — Trening slly...