07 02
6

2.3.3. Strefy saprobnwc

Ztziit zanieczyszczeń do_: odbiornika powoduje gwałtowną zmianę warunków fizycznych, chemicznych i biologicznych. Jednocześnie, poniżej, tego miejsca rozpoczyna się proces samooczyszczania, „który doprowadza do wykształcenia się stref-o charakterystycznym,' .sukcesywnie zmniejszającym się stopniu zaiiieczysźcsenia. W poszczególnych strefach skład . biocenoz¹ jest inny'’ i dopasowany do istniejących warunków. Występujące w tych zespołach . mikroorganizmy uczestniczą czynnie wpoprawie stanu zanieczyszczenia wody, : . ■

Strcfy o różnym stoprtlu-zanfecży$żcz«nia nazywamy strefami saprobowymi. •

." '-.Pierwsze prace nad - strefami óróżnej ' saprobowości, opartymi o obserwacje-.• zmian

•    zachodzących . w zespołach- zasiedlających poszczególne strefy zapoczątkował, Cohn (1.853) i Mez (189S)j a opracował ostatecznie Kolk witz r Mamon (1908-4910)...'

. 2.3.3.L System Koikwitza i Mamona

. System Koikwitza i Mamona opiera się na obecności tzw. gatunków wskaźnikowych w

•    wodach 'o różnym stopniu, zanieczyszczenia.. Są to formy, które przystosowały się do warunków panujących w różnych strefach • i wyraźnie dominują nad innymi .gatunkami w biocenozie. Ich obecność pozwala wnioskować o stopniu zanieczyszczenia wody. •

.- System ten wyróżnia następujące strefy .sapróbowe:

• — polisaprobową,

a-mezosaprobową, '•

. -b 0-mezosaprobową, '

- oligosaprobową,

Strefa p o 1 i.s a p r o b o w a. Strefa ta, zwana strefą największego zanieczyszczenia, rozciąga się poniżej źródła zanieczyszczenia. Woda jest mętna, o barwie brudnoszarej i o przykrym zapachu. Bardzo duże stężenie związków organicznych (węglowodanów, białek, połipeptydów, pęptydów, tłuszczy itef.) zapewnia rozwój mikroflorze heterotroficznęj. Na cele biodegradacji • pobierany jest - bardzo intensywnie - tlen. Wysokie biochemiczne ' zapotrzebowanie, tlenu . powoduje • ostry deficyt tlenowy, a czasem nawet całkowite, wyczerpanie tego gazu z wody. W warunkach anaerobpwych powstają takie produkty jak siarkowodór, amoniak, wolny azot, metan i inne.

W biocenozie dominuje Zoóglea ramigefa oraz nitkowata bakteria Sphuerotiius młans. Jeżeli jest obećńy siarkowodór,. to wówczas, występują liczne bakterie siarkowe, a zwłaszcza: Beggiatoa alba, Thiołhrix sp., Thiocystis sp., i inne: Liczne są również gatunki pierwotniaków z rodzaju ęolpidium, Lionotus, Metopus, hiexOtTicha. ■

W- zespole brak roślin zielonych, w związku z czym jedynym źródłem tlenu jest dyfuzja z powietrza.- Zwraca uwagę fakt niewielkiego zróżnicowania biocenozy pod względem' jakościowym, gdyż tylko nieliczne gatunki mogą się - do warunków panujących w tej strefie -przystosować. Natomiast liczba osobników w obrębie tych gatunków, jest bardzo-duża, a niekiedy nawet rozwijają się óńe masowo. Przyczyną jest tu bogactwo związków odżywczych, oraz osłabienie konkurencji i walki, o byt pomiędzy gatunkami, które w tej strefie utrzymały słę przy życiu. Najliczniej występują destruenci. Ogólna liczba bakterii heterotroficznych jest olbrzymia i wynosi od miliona do kilku milionów komórek w 1 ml wody (rys. 6.8)..

Strefą ft-mcz osa.probówa, Jest to miejsce rzeki, w którym następuje dalszy, bardzo intensywny rozkład związków organicznych, czego dowodem jesi m, in. wysokie BZT^. •Tlenu-jednak ha ogół zawsze'wystarcza na .pokrycie pełnego zapotrzebowania. Źr-ódłcm tlenu jest w dalszym ciągu przede wszystkim dyfuzja z powietrza, chociaż pewne jego ilości mogą już