11 (148)

2 Budomnie intrygi. Lektura Poetyki Arystotelesa

63

-przędza akcję na polu moralnych jakości. W poetyce kompozycja _lworzona przez poetę rządzi etyczną jakością charakterów. Podpo-

dkowanie charakteru akcji nie jest więc tego samego rodzaju co dwa Poprzednie i przypieczętowuje równoważność między dwoma wyrażeniami: „przedstawienie akcji” oraz „układ zdarzeń”. Jeżeli akcent powinien zostać położony na układ, to naśladownictwo lub przedstawienie powinno dotyczyć raczej akcji niż ludzi.

2. Intryga: model zgodności

Weźmy na chwilę w nawias pytanie o status mimesis, skoro nie da się jej zdefiniować wyłącznie przez budowanie intrygi, i zwróćmy się śmiało ku teorii mythos, aby tam znaleźć punkt wyjścia naszej własnej teorii kompozycji narracyjnej.

Nie możemy zapominać, że teoria mythos }e$i wyabstrahowana z definicji tragedii, którą znajdujemy w rozdziale VI Poetyki i którą zacytowaliśmy wyżej. Arystoteles buduje zatem jedynie teorię tragicznego mythos.

Pytanie, które nic opuści nas aż do końca tej książki, dotyczy tego, czy charakterystyczny dla tragedii porządkujący paradygmat daje się tak rozszerzyć i przekształcić, aby można go było zastosować do całości narracyjnego obszaru. Ta trudność nie powinna nas jednak zatrzymywać. Przewaga ścisłości tragicznego modelu leży w tym, że stawia on bardzo wysoko wymóg porządku już na początku naszych badań rozumienia narracyjnego. Od razu utrwala się skrajny kontrast z Augu-stynow^distentio animi. Tragiczny mythos wyrasta zatem na poetyckie rozstrzygnięcie teoretycznego paradoksu czasu w tej właśnie mierze, w jakiej zamysł porządku jest wprowadzany z wyłączeniem wszelkiej czasowej charakterystyki. Naszym zadaniem i naszym obowiązkiem, wiążącymi się z nowym obrazem teorii mimesis, który przedstawiamy dalej, będzie wydobycie na jaw czasowych implikacji modelu. Lecz zamiar przemyślenia razem distentio animi Augustyna i tragicznego mythos Arystotelesa okaże się wiarygodny, jeżeli naprawdę zechcemy uwzględnić to, że Arystotelesowa teoria kładzie nacisk nie tylko na zgodność, lecz w bardzo subtelny sposób na grę niezgodności wewnątrz zgodności. To owa wewnętrzna dialektyka poetyckiej kompozycji czyni z tragicznego mythos odwrotność Augustynowego paradoksu.

Definicja mythos jako układu zdarzeń podkreśla przede wszystkim zgodność. A owa zgodność charakteryzuje się trzema cechami: pełnią, całością, odpowiednią wielkością²⁰.

²⁰ „Zgodziliśmy się już, źc tragedia jesi naśladowczym przedstawieniem pełnej (teleias), skończonej (holes) i posiadającej określoną wielkość (megeihos) akcji” (50 b 23-25).