07 spacer po dolinie milosza 2

Andrzej Kłopotowski ••

Szetejni raczej próżno szukać na współczesnych mapach litewskich. Dziś to ledwie kilka chat stojących w pobliżu pozostałości dawnego zespołu dworskiej). Trafić tu jednak nietrudno. Z Kiejdun trzeba kierować się na północ, wzdłuż doliny Nie-wiaży. czyli miłoszowskiej issy. Na Opitołoki i Święlobrość. Z drogi, na lewo. do dawnego majątku skieruje nas drogowskaz „E. MfloSo muz. (X5".

, -    JL Dwoi

To właśnie tu 30 czerwca lilii roku uradził się nobłistałdziś mjjadokładnie 97 rocznicajego urodzin). Na świat przyszedł w dworku dziadków Józefy i Zygmunta Kunatów.

-Oddrofjakdą idzie się w stronę domu. Jak turni, takgęstesą tutaj lipy. (...) Pom jest biały, tak niski, że dach. na którego deszczulkacb mieszka gdzieniegdzie mer-h i trawa. wyiiaje się go przygniatać. Dzikie wino. któregojag< xiy'ściągająję-ryk. oplata okna i dwie kolumienki nagurku.Ztyiu dobudowano skrzy-dlo budynku - tam wszyscy przenoszą się na zimę, bo front butwieje i zapadu się od wilgoci, jaka przedostaje sięod podłogi”.

.Dom. ogród owocowy za nim i trawnik przednim (~). Na trawniku trzy agawy, wielka pośrodku, dwie mniejszepobokw-h. rozsadzały donice. na któiycli klepkncii zostawiała znaki wyżej i niżej, rdza obręcgy"’ - lak polatachodworzc Miłosz pisał w„I>olinielssy”.

Dziś po dworze niema żadnego śladu. Wprawdzie przetrwał wojenną zawieruchę, ale przeszkadzał [kj-wojennym partyjnym dygnitarzom. Rozebrano go w latach 60. XX wieku. Zostało po nim tylko miejsce. Dirośniętc trawą z siedzątymi w niej żółtymi mleczami, namiastką wiosennych kluczyków świętego Piotra z „Doliny Issy”. Oraz kilka dębów zuziuł/orę etl w tfttMł roku. Rośnie tu di|h Miłosza, dąh Vylautasa Landsbergisa, ówczesnego przewodniczącego litewskiego Sejmu...

Okazją było otwarcie Centrum Kulturalnego im. Czesława Miłosza, w któiyin organizowane są konferencje, wieczoty literackie czy warsztaty poetyckie. Nieduży parterowy I ludynek z poddaszem stanął w miejscu spichlerza dworskiego. W środku fortepian (juk kiedyś, gdy -dzia-dek brał Tomasza do.salonu i lam otwierał fortcpiiw, którego wieko miało kolor kosztimów")...

2. Trawnik

„oraz książki. Niczym z biblioteki pi iwieściowego dziadka Kazimierza Surkuntu. -Letniojesiemu)poro Tomasz. [Issowy Miłosz - red. j dobieraI się do biblioteki. (..) wyżebra! klucze od szaf i wydągalznicb cięgle coś za-bawnegn. Wjednęj z tych szaf znalazł czerwono prawione książki, naoklmi-kacb złote ozdoby, a wewnątrz, dużo lysunków. (...) W innej szafie, w ścianie, między-pajęczyną i zwojami pożółkłych papierów. wygrzebał tom z tytułem „ Tragedie" Szekspira i spędza! z. nim dużo czasu na trawniku, na samym jego skraju, gdzie przy zielonym murze krzaków pachniało mchem i cząbrem".

Dziś trawnik lo miejsce, w którym prezentowane są efekty Sympozjum Rzeźb z Drewna „Dolina łs-sy 2001". Do Szetejni zjechało wtedy czternastu artystów z Austrii. Polski. Czech i Litwy. Wyczarowali kapliczkę ze św. Janem Nepomucenem, podobną do setek innych stojących dziś przy litewskich traktach Marię Magdalenę w wersji iu-dyeznej i Matkę Bożą. opiekunkę Sejn. Nad wysychającą sadzawką - drewniana czarna Świnia.

.Sadzawka ma na imię Czarna, ho nigiły nie dosięga jej sionce. W nocy chodzić tam straszni >: widziano tu nieraz czarną świnię, która chrząka, tu-pic racicami po śchżkach i przeganiana znika".

Obok Mały Diabeł. Osobnik dobrze znany nad Issą. .Osobliwościądoliny Issyjesl większa niżgdzie indziej ilość diabłów. liyćmożespmclmiale wierzby'. młyny’chaszcze m brzegach szcze-gćilnie wygodne dla istrA, które ukazują się oczom ludzkim tylko wtedy, kiedy same sobie ti-go życzą. Ci. roje widzieli. mówią, żediaheljesl nieduży, wzrostu dziewjęcialeuuego dziecka, że nosi zielony fraczek, żabot, włosy splecione wliarrap. Irinie pończochy i przy (ammcy pantofli na wysokich obcasach stara się ukryókopyta. który eh się wstydzi”.

3. Issa

issa. a właściwie Niewiaża płynie w dole zuzdziczałym parkiem dworskim. Leniwie meandruje poprzez łąki.

.Niosły sięnadnit) zawszeechicld-jankistukały tak-tak-lak; skądś odzywały się inne, jakby była umowa, że jetlnedrugim mają odpowiadać. Cala orkiestra    Tomasz zaszywa! się

wkrzaki. wiązi! napień wierzby i słuchając. sjydzal cale godziny na przyglądaniu się wodzie. Po powierzchni uganiały się pająki, dookoła nóg których tworzą się wgłębienia, żuki - krople metalu tak śliskie, że woda ich się nie ima - udprawinłyswój taniec w kółko, liąglc w kółko. \V słonecznym promieniu laąy roślin na dnie, między nimi stoją ławice rybek. którepryskają na wszystkie strony i znów zbierają się. kilka ruchów ogonkiem, rozpęd, kilka ruchów ogonkiem. Czasem od tfębiprzychodńła jakaś większa ryba na jasność („,),”

Dokładnie lak samojest i dziś. Żadnych niepotrzebnych dźwięków. Tylko szum rzeki, nad którą można przesiadywać na pochylonych nad jej nur tem konarach drzew.

4. MHosz

Litwini chcieli zwrócić Miłoszowi Szelejnie w lutach 90. Uznali, że jest spadkobiercą przedwojennych właścicieli Odmówił. Powiedział, że lepiej będzie, jak stworzone zostanie tu centrum kulluralno-odukaęyjnc W XVIII i XIX wieku Szctcjnie należały do Syruciów. W1870 roku. po śmierci Szymona, majątkiem zaczęła władać jego córka, Józefa z Syruciów, która poślubiła Zygmunta Kunala. To właśnie dziadkowie Czesława. Do nich majątek należał do wybuchu drugiej wojny światowej. Tu też w 1911 roku urodził się mały Miłosz. Przez, kilka kolejnych lał [>o-dróżowa! z rodzicami - Weroniką z Kunatów i Aleksandrem, inżynie-rem od dróg. Do Szetejni powrócili w 1918 roku. W1920 wyjechali do Wilna. Szelejnie - wówczas już na Litwie, odwiedzali jeszcze kilkukrotnie, przedzierając się przez zieloną granicę.

D> wojnie wrócił tu dopiero w 1992 roku. przy okazji nadania mu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie ihonorowc-go obywatelstwa Litwy.

S. Okolica

Ale Miłosz tu nie tylko Szctcjnie. Ib też pobliska Swiętobrość. w której rodzice Miłosza - Weronika i Aleksander brali w 190!) roku ślub. Tb leż leżące po sąsiedzku z Szetpjriiami Opitolokl Ku-wałek od drogi stoi tu pałac/abiellów. który mógł oglądać mały Milos/. Potężny budynek otoczony zdziczałym parkiem słoi dziś pusty - jesionią wyprowadzili się z niego ostatni pensjonariusze szpitala psychiatrycznego. Opiekujący się kluczami pracownicy pobliskiego warsztatu chętnie wpuszczają do pałacowych pomieszczeń. Choć. szczerze mówiąc, nie ma w nich niczego godnego uwagi.

Tb w końcu stojący nacrncntarzi i przy trasie do Kiejdan. na niedużym cmentarzu kościół św. Piotra i Pawia z 1 połowy XVII wieku. Tu rodzice przynieśli Czestawa <lo chrztu. Przed świątynią wyrzeźbiona w drewnie Matka Boska. Prawie jak z. obrazka.

-Marka Hosku na tum podobna była dojaskółek(...). Ciemnoniebieska suknia, brąz nu t warzy i naokoło niej krąg z.prn wdzi wego złota

Prawie, ho ta z Opitoloków wygląda wyjątkowo nieporadnie, o

•Wszystkie cytaty pochodzą z .Doliny Issy' Czesław Miłosza