19

uznajemy za nauki pomocnicze historii. Nazwa prosopografia (ang. prosopo-graphy, wi. prosopografia, niem. prosopographie, fr. prosopographie) wywodzi się z greckiego prósopon — osoba i grafie — piszę. Przedmiotem prosopografii jest identyfikacja i studium ludzi, którzy w grupie społecznej uzyskiwali z określonych powodów władzę i znaczenie (autorytet). Dla okresów nowszych prosopografia z tych samych powodów zmierza do identyfikacji człowieka w masie społeczeństwa, śledzenie jego związków rodzinnych, rodowych, towarzyskich, społecznych i politycznych, zawsze w aspekcie kariery, prowadzącej do posiadania i wykonywania władzy w tymże społeczeństwie. Zatem niekiedy głównym celem tych badań staje się proces kreacji struktury władzy.

Jednakże nie chodzi tutaj o badanie indywidualnych przypadków (taki kierunek zarysował się w niemieckich badaniach, określany jako Personenfor-schung lub Personengeschichte), ale o badanie ich określonej liczby zarówno jednostek, jak i ich zbiorów, takich jak rodzina, ród, określeni urzędnicy (np. wojewodowie), grupa o określonym statusie społeczno-prawnym (np. profesorowie akademii), w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie o wspólne prawidłowości postępowania. Stąd prosopografia interesuje się także instytucjami władzy zarówno świeckiej, jak i kościelnej, i ich personalną obsadą (np. biskupi czy starostowie), oraz osobami kontrolującymi te grupy (np. król) lub ich kontrpartnerami (np. papież). Prosopografia zatem w pewnym sensie plasuje się między biografistyką i nauką o instytucjach prawa, zwłaszcza instytucjach władczych, nie może jednak ich wyręczać, chociaż często wyniki badań będą się uzupełniać.

3.7.2. W badaniach tego typu ważną jednak rolę odgrywają ustalenia biograficzne, a tym samym metoda ta ma wiele cech wspólnych z badaniami genealogicznymi. W genealogii i jej metodach zdają się także tkwić inspiracje prosopografii. Skoro zasób źródeł, którymi zwykła dysponować genealogia dla okresów wcześniejszych, jest niepełny i wręcz szczątkowy, należało szukać takich rozwiązań metodycznych, które dawałyby odpowiedź na pytania stawiane także w wyniku zastosowania metod genealogicznych. Ale nie można nie doceniać roli kryzysu genealogii obserwowanego po II wojnie światowej, jak również generalnego zwrotu ku historii społecznej. W tym kontekście należy widzieć narodziny prosopografii jako metody. Co więcej, w historiografii niemieckiej zastępuje ona osławione Familienfiorschung czy Sippenforschung, które zrodziły praktyczną realizację zasad rasizmu.

Nie można jednak nie doceniać tych przemian i oceniać prosopografię jedynie jako próbę zaciemnienia przeszłości badawczej. Prosopografia bowiem stwarza możliwości docierania do anonimowego społeczeństwa i w tej mierze rokuje poważne nadzieje dla genealogii. Nie bez znaczenia są także możliwości odsłaniania mechanizmów kreowania samego społeczeństwa i jego struktur.

3.7.3. Historiografia europejska odnotowuje wiele sukcesów badawczych w wyniku zastosowania tej metody. Dzieje się tak w wyniku zarówno wykorzystywania już dawniej opublikowanych zestawień osobowych, jak i przez celową eksplorację źródeł rękopiśmiennych, przy czym więcej wysiłków