13 (2)

23 - 23 pkt. / WSOKI - pokonywaniu większości typowych przeszkód w terenie: stromych wzniesień, wysokich progów i krawężników do techniki pokonywania schodów włącznie; duża samodzielność w zróżnicowanym terenie.

Proponowany TT| jest praktycznym narzędziem. na podstawie którego precyzyjnie określić można sprawność lokomocyjną osób po URk uzależnionych w codziennym życiu od wózka inwalidzkiego, spełnia wszystkie kryteria obowiązujące przy konstruowania testów motorycznych. Przy- zastosowaniu przedstawionego toru przeszkód z powodzeniem ćwiczyć można pokonywanie wszystkich podstawowych przeszkód, które spotykamy w warunkach naturalnych. Stopień samodzielności w zakresie techniki jazdy określamy po zsu mowaniu punktów uzyskanych przez ćwiczącego za poszczególne przeszkody Odniesienie wyniku do skali pozwala określić stopień zaawansowania technicznego. Test jest oceną postępów rehabilitacji w sferze indywidua! nych osiągrjięć osób po URK, dlatego nie prze widuje się klasyfikacji ze względu na stopień upośledzenia narządu ruchu.

4.5. Wpływ wysiłku fizycznego na organizm osoby po URK.

U osób po URK z porażeniem kończyn dolnych ze względu na znaczne zmiany nerwowo-mięśniowe, należy wziąć pod uwagę w czasie planowania ćwiczeń swoiste niedo-boiy funkcji nerwowo-mięśniowych, sercowo naczyniowych oraz oddechowych Reakcje fizjologiczne na ćwiczenia kończyn górnych wykonywane przez osoby z URK mogą hyc całkowicie różne od reakcji na podobne ćwiczenia wykonywane przez osoby zdrowo. '

Osoby z porażeniem kończyn dolnych po URK używają rąk do poruszania sic wózkiem inwalidzkim, do różnych celów w życiu co dziennym, W czasie ćwiczeń i podczas aktywności sportbwej. jednakże takie czynniki fizjologiczne. jak stosunkowo mniejsza masa mięśniowa poddana kontroli dowolnej, osłabione odruchy sercowo naczyniowe i bezczynność pompy mięśniowej kończyn dolnych (zwolnienie szybkości krążenia), mogą znacznie zmniejszyć wydajność czynnościową kończyn górnych, Osłabienie mięśniowe oraz wczesne pojawienie się zmęczenia utrudniają wykonywanie czynności życia codziennego i mogą zniechęcać do prowadzenia aktywnego trybu życia. Ogranicza to zwiększenie krążeniowo - oddechowej (aerobowej) wydolności wysiłkowej, a siedzący tryb życia pogłębia ten stan, ponieważ siła mięśniowa oraz wydolność krążeniowo - oddechowa stopniowo zmniejszają się. Prowadzi to do rozwoju niedołęstwa, które może być trudne do zahamowania iub odwrócenia. Częściej również występują powikłania medyczne powodujące znaczne cierpienia, wymagające dodatkowej specjalistycznej opieki Badanie osób z URK poruszających się wózkami inwalidzkimi dowiodły, że ci którzy prowadzą bardziej aktywny tryb życia i regularnie uczestniczą w ćwiczeniach i programach sportowych mogą zwiększyć swoją silę mięśniową oraz wydolność krążeniowo - oddechową. Oprócz poprawy wydolności wysiłkowej, nawyki aktywności fizycznej mogą polepszyć stan zdrowia, status psychosocjainy, potencja! rehabilitacyjny, samodzielność funkcjonalną, a zatem jakość życia.“

Odpowiedzi fizjologiczne na ćwiczenia wykonywane przez osoby z URK mogą różnić się od reakcji na ćwiczenia kończyn górnych lub kończyn dolnych obserwowanych u osób zdrowych. Zazwyczaj im większa masa mięśniowa jest porażona, tym mniejsza jest zdolność do ćwiczeń dowolnych i niezależność czynnościowa. Rozległość porażenia może być bezpośrednio związana z częstością zapadania na wtórne powikłania medyczne Porażenie prowadzi do atrofii zajętych mięśni i osteoporozy kości. Brak czynności pompy mięśniowej kończyn dolnycii może wywoływać zastój żylny, gromadzenie się krwi i obrzęki oraz zmniejszenie powrotu żyl nogo krwi. Może to zwiększyć ryzyko zakrzepi-cy żyl głębokich z następowym zatorem tętnicy płucnej. Odleżyny pojawiają się na skutek przedłużającego się nacisku oraz niewystarczającego krążenia miejscowego. U osób z wyższym URK porażenie mięśni międzyżebrowych (piersiowych) oraz brzusznych może ograniczyć wentylację płucną, która może zmniejszać możliwość wysiłku acrobowego oraz prowadzić do powikłań płucnych przez ograniczenie możliwości odksztuszania.

Osoby z uszkodzeniem powyżej Thl mają przerwane wszystkie nerwy wspólczulne unerwiające serce (Thl do Th4), co ogranicza przyspieszenie akcji serca W takim przypadku wysiłkowe przyspieszenie akcji serca powstaje na skutek ograniczenia hamowania węzła za-tokowo-przedsionkowego przez nerw błędny. W konsekwencji, osoby z tetraplegią mają maksymalną akcję serca po wysiłku (np. 100-125 uderzeń na minutę) znacznie poniżej maksymalnej przewidywanej dla danej grupy wiekowej (u osób zdrowych po ćwiczeniach o dużej intensywności tętno wynosi Qkoio 170 uderzeń na minutę). W efekcie zmniejszonego powrotu żylnego oraz zmniejszonej kurczliwo-ści mięśnia sercowego zmniejsza się praca skurczowa serca (tj. iloczyn objętości wyrzutowej i średniego ciśnienia tętniczego krwi), co może z czasem prowadzić do utraty masy mięśniowej lewej komory - często jest to obser wowane w tetraplegii Obniżenie aktywności wspótczulncj związanej z URK może zaburzyć zdolność do termoreguiacji wskutek niewłaściwej dystrybucji krwi krążącej oraz zmniejszonej zdolności pocenia się poniżej poziomu uszkodzenia.

Osoby z URK podejmujące wyczerpujący wysiłek fizyczny podlegają takim samym zagrożeniom jak osoby sprawne, a także dodatkowemu ryzyku wynikającemu z reakcji ruchowej, czuciowej i autonomicznej. Konieczne jest więc przestrzeganie zaleceń właściwego stosowania ćwiczeń fizycznych oraz przeprowadzenie dokładnych badań lekarskich przed przystąpieniem do treningu. Szczególnymi zagrożeniami, któiych wystąpienia można spodziewać się u osób z URK podejmujących wy silek fizyczny, są między' innymi niestabilność tułowia, odleżyny, niedociśnlenie wysiłkowe, niedociśnienle ortostatyczne, dysrefleksja autonomiczna, spastycznosć i zaburzenia termo-regulacji.³

Jeśli zachodzi konieczność zapobiegania złemu ułożeniu ciała i upadkom spowodowanym niestabilnością tułowia i zaburzeniami równowagi, to należy w czasie ćwiczeń rąk założyć wokół górnej części ciała pas zabezpie-czający.

Dodatkowo absolutnie niezbędne są działania minimalizujące ucisk na tkanki, aby nie doprowadzić do odleżyn. Dlatego tak ważne jest korzystanie z poduszek antyodleżynowych (głównie pod guzy kulszowe, ale i inne miejsca utrzymujące ciężar ciała) oraz wykonywanie okresowych czynności odbarczających ucisk (tj. co 20-30 minut wykonanie powtarzanych uniesień tułowia ponad płaszczyznę siedzenia przez 30-60 sekund).

U osób z URK wysiłek może wywołać zróżnicowane reakcje zmian ciśnienia krwi. Jest to szczególnie widoczne u osób z wysokim uszkodzeniem, u których występuje paradoksalne obniżenie ciśnienia w miarę postępu ćwiczenia - jest to, tak zwane niedociśnienie wysiłkowe.

Ćwiczenia w pozycji pionowej mogą nasilić tą sytuację, ponieważ doprowadzają do zastoju krwi w dolnej części ciała i do hypotonii or-tostatycznej na skutek efektów grawitacyjnych. Połączone efekty' hypotonii powysiłkowej i hypotonii ortostatyczncj razem ze zmniejszeniem pojemności wyrzutowej serca i przepływu mózgowego mogą powodować nudności, wymioty, zawroty głowy, a nawet utratę przytomności Jeżeli objawy wystąpią w czasie lub po wysiłku fizycznym, należy niezwłocznie odchylić ćwiczącego do tylu ułatwiając powrót żylny, wzrost pojemności mi nutowej serca i ciśnienia krwi Ryzy ko spadku ciśnienia może być zmniejszone przez uniesienie kończyn dolnych podczas wysiłku, regularny trening ortostalyczny (np. odchylenie glo wy do tylu, przyjmowanie pozycji stojącej przy' pomocy stołu pionizacyjnego. chód z pomocą ortez), odpowiednie nawodnienie, pończochy uciskowe, założenie szerokiei opaski na brzuch oraz wydrenowanie fizyczne.

U niektórych osób z wysokim URK tnoga występować nagle epizody znacznego wzrostu ci śnienia tętniczego krwi. wynika to z hyperre-lleksji autonomicznej wskutek utraty centralnej kontroli nad odruchami rdzeniowymi i wygoro wania niektórych odpowiedzi na stymulację dośrodkową Dysrefleksja autonomiczna mo że być niebezpieczna i prowadzić nawet do śmierci, jeżeli nie zostanie natychmiast opanowana. Aby jej unikać, niezmiernie ważne jest eliminowanie potencjalnej szkodliwej stymulacji W tym celu zaleca się. aby wypróżnienie pęcherza moczowego następowało tuż przed wy-