1

TRANCISZKA WANDA WAWRO Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła H

PRIORYTETOWE WARTOŚCI I PI ANY ŻYCIOWE MŁODZIEŻY NA TI.E PROCESÓW GI.OBAIJZACYJNYCH

Systemy wartości młodzieży we współczesnym kontekście - nie tylko polskim. ale i europejskim - podlegają przekształceniom w miarę dynamicznego przeobrażania się „świata społecznego”. W socjologicznych analizach zmian społecznych podkreśla się jednak, że poszczególne sytuacje i konteksty stuno-wią wynik działania określonych podmiotów specyficznie odmiennych, zarówno pod względem społeczno-politycznym, jak i kulturowym. W związku z tym analizy orientacji wartościujących i dążeń młodzieży wymagają ostrożnych rozróżnień kontekstowych, a zarazem uwzględnienia procesów globalizacji, które prowokują także pewne podobieństwa charakterystyk. Dotyczy to zwłaszcza młodzieży, będącej kategorią szczególnie podatną na proponowane jej możliwości wkomponowywania się w przestrzenie społeczne, które /dają się ukazywać dla niej nowe perspektywy samorealizacji i podmiotowego zaistnienia w społeczeństwie zglob&lizowanym.

KH. Tcnbruck, podejmując próby ustalenia. ..jakiego rodzaju siły zewnętrzne mają wpływ na młodzież”, n także .jakie rozwijają się w' niej formy społeczne i kulturowe”¹, zauważa najpierw, że lo w „podstawowych sytuacjach” (są one specyficzne dla kontekstu danego społeczeństwa i jego kulimy) ukryte są siły i mechanizmy zasadniczo i trwale formujące młodych². Jednocześnie postrzega upodobniający się szerszy kontekst nowoczesnych społeczeństw rozwiniętych (w odróżnieniu od pierwotnych czy przedindustrialnych). Upodobnienie się procesów', jakie w nich przebiegają, i zarazem warunków życia stanowi, jego zdaniem, istotny argument wyjaśniający zjawisko tzw. konwergencji młodzieży krajów uprzemysłowionych*.

Sądzimy zatem, że odniesienie analiz do sposobu wartościowania młodzieży i jej życiowych dążeń powinno uwzględniać zarówno zakorzenienie w naro-

¹ Cyc wl II.M. Ciiiese. łocfołpguiitr teorie m&stikży Wprt+mdzmk. Kiakńw 1996. i 12.5

^ł T*mż«. $. 127 on dowq i kulturową specyfikę, jak i procesy towarzyszące globalizacji. które prowokują nie tylko otwarcie granic w sensie politycznym. ale tez ideologicznym i kulturowym. Ono ter kształtują w omawianych obszarach specyficzny typ orientacji otwartej. 7 drugiej strony można się zgodzie /c stwierdzeniem T Kisielewskiego, że ..Skutkiem globalizacji jest io, że świat staje się układem naczyń połączonych, co przynosi pewne ogólne korzyści, ale może i sprzyjać błyskawicznemu rozprzestrzenianiu się kryzysów | Spostrzeżenie to możemy odnieść nic tylko do wymiaru politycznego i gospodarczego, ale także aksjologicznego.

Podstawowa sytuacja społeczno-kulturowa Polski zmieniła się w- następstwie przekształceń społeczno-ustrojowych, które uwarunkowały również zmianę jej orientacji geopolitycznej. Zauważmy jednak, zanim dokonamy ogólnej charakterystyki zmian kontekstu społeczno-kulturowego Polski, że orientacja la nic oznacza wyłącznie respektu młodzieży dla interesów i tnożli w liści współpracy z krajami zachodnioeuropejskimi, głównie w ramach wspólnoty europejskiej, ale także uwzględnienie perspektywy i atrakcyjności wymiany w obszarze gospodarczym i kulturowym z tymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej (Czechy. Słowacja, Węgry. Rumunia. Ukraina, Białoruś, Litwa, Łotwa. Estonia), z którymi łączy ją specyficznego rodzaju wspólnota doświadczeń związanych z przeszłością systemową i jednocześnie bliskość terytorialna. W charakterystyce zatem aksjologicznych orientacji młodzieży winny uwidocznić się również trendy świadczące o nastawieniu na wielorakie perspektywy jej aktywności Przypuszczamy jednak, że o ile młodzież polsku wyraźniej uświadamia sobie przestrzeń wypracowaną przez glofatbz&cyjnc procesy jako szansę wymiany i zaistnienia w kulturowym obszarze zachodnioeuropejskim - co jest też przedmiotem jej aspiracji - to ignoruje tę drugą perspektywę.

Podejmując pytanie o wartości i dążenia polskiej młodzieży w podstawo wych sytuacjach społecznych, należy najpierw sprecyzować rozumienie wartości w naukach społecznych, następnie zaś usytuować dane ustalone na |Xk1-stawie rcintciprctacji dotychczasowych badan w kontekście ważnych zjawisk, będących skutkiem przemian społeczno ustrojowych w Polsce oraz procesów integracyjnych w skali globalnej, jak też uwarunkowań inikrośrodowiskowych głównie rodzinnych.

■* T. Kisielewski Polski*funiptfikif) oraz IM* spostn *f**l i V»p\r*): r«> Jo jwijj ft i HjrrHWi wsp&ctcutydi «• i»w; iKSt^rmt* Połyki z Pakum Pdówmo*JaM)xhm i Unią LufOfWką. w: Potna i Polacy * krygu ...£„ctinn\ OM.ipepKidt- nd M Sir/eletfci, HyO-pc*«:z 2UXX