38

miało przesuwanie się wraz z każdą kolejną przerwą do wyjścia, do ich prywatnego pozaszkolnego życia.

Zadaniem pierwszego ogniwa obserwacji etnograficznej jest zatem poznanie najczęściej powtarzających się sytuacji i zdarzeń w naturalnych kontekstach wraz ze znaczeniami, jakie im nadają obserwowani ludzie.

Etap wyodrębniania elementów' zogniskowanych. Drugie ogniwo obserwacji może pojawić się, gdy badacz z szeregu danych zebranych w pierwszej fazie wyodrębni tzw. elementy zogniskowane, czyli konkretne zdarzenia i epizody, które chce poddać dokładnej obserwacji. Jest to już faza zawężająca przedmiot obserwacji⁷. Takich ognisk obserwacyjnych może być więcej niż jedno, jednak w danym odcinku czasu jakieś konkretne zdarzenie zajmuje więcej uwagi badacza niż. inne. W omawianych badaniach występowało kilka ognisk obserwacyjnych. Poniższy fragment tekstu obrazuje jedno z nich:

postanowiliśmy przyglądać się wędrówce uczniów |po gmachu szkoły - K. R.| o różnej proweniencji dydaktycznej. Miejscem, w którym gromadzą się uczniowie, którym dane było odnieść sukces, jest przede wszystkim szkolny hall-muzeum*. Tutaj ciżba najlepszych hałasuje, popisuje się i chwali sukcesami. Dzieje się to przy otwartych (zawsze) drzwiach do gabinetu dyrekcji. Wyraźnie szkolne muzeum jest swoistym podium z -numerem jeden-. Szkolnym szcolem. miejscem «poiępieńeów» jest szatnia. I -osy tego pomieszczenia są bardzo zmienne. (...) o poranku jest to plac zadumy, miejsce pry watne, terytorium tęsknoty za pozostawionym światem. Wraz z mijającym dniem jest to miejsce -gorsze-, tutaj spotykają się ci, którzy doznali porażek”⁹.

Pomysł obserwowania lej wędrówki uczniów zrodził się w trakcie pierwszego etapu obserwacji - rozpoznawania terenu. Okazało się wtedy, że „grupa dobrych uczniów” tworzy paczkę podczas przerw, przemieszczając się po szkole w pewnym porządku sugerującym związek odwiedzanych miejsc szkoły z odnoszonymi w niej sukcesami. 1 taka obserwacja staje się punktem zwrotnym, który niejako na bieżąco organizuje kolejne fazy badania etnograficznego. W tej sytuacji badacz nigdy nie wie, czym zajmie się w następnym dniu swojej pracy. Kierunek jego zainteresowań tworzą obserwowane zdarzenia.

Etap selektywny. Stanowi próbę zrozumienia i wyjaśnienia wyników obserwacji zogniskowanej W przytoczonym wyżej cytacie ogniwo to ujawnia się dość wyraźnie. Autor, śledząc „drogi” uczniów odnoszących sukcesy i porażki, zauważył, że to nie źli. lecz dobrzy uczniowie zbliżają się do nauczycieli. Ci gorsi natomiast zaszywają się poza oficjalnym obiegiem szkoły. Tak więc zrozumiały staje się fakt, żc w badanej szkole kryterium