20 Kształcenie językowe

D. Czelakowska, Metodyku edukacji polonistycznej dzieci u- wieku wczesnoszkalnym. Kraków 2009

ISBN: 978-83-7587-135-7. €> by Oficyna Wydawnicza .impuls" 2009

150 5. ftozwór i kształcenie języka dzieci w turJni wczesnoszfeofnym

Zaproszenie

Klasa III b Szkoły Podstawowej nr 5 w Krakowie ma zaszczyt zaprosić Kochane Mamy na uroczystość z okazji Dnia Matki. Oczekujemy naszych miłych gości 26 maju 2007 roku w naszej klasie o yodz. 17.30.

Uczniowie i Wychowawczyni kl. Illb

W ogłoszeniach, najczęściej redagowanych w związku z zaginięciem osobistych rzeczy dzieci, rzadziej zwierząt, szczególnie ważny jest opis zaginionego przedmiotu lub zwierzęcia, podanie miejsca i czasu jego zaginięcia oraz adresu nadawcy. Istotne jest także podanie swojego numeru telefonu, aby znalazca mógł się łatwo skontaktować z nauczycielem lut) inną osobą.

5.6. Ćwiczenia kompozycyjne

Plany przygotowują uczniów do lepszego uśw iadomienia sobie oraz zrozumienia treści i formy tekstów literackich lub własnych wypracowań. Można mówić zarówno o planach wypowiedzi, jak i czyfanek, które przygotowują dzieci do odtworzenia struktury utworu (autor tekstu opracował go już według własnego pomysłu). Do układania planów (dekompozycji) najlepiej nadają się teksty fabularne, ze względu na występujące w nich chronologiczne następstwo wydarzeń. W drugiej klasie według programów nauczania (MEN, 1998,1992; Moja szkoła, 1999) uczniowie powinni ćwiczyć nadawanie tytułów pojedynczym obrazkom i historyjkom obrazkowym jako wdrażanie do zwięzłego ujmowania treści i przygotowanie do układania planu. Natomiast do tworzenia planów kompozycyjnych przygotowuje uczniów wiele następujących rodzajów ćwiczeń:

a)    ilustrowanie czytanck rysunkami i podpisywanie ich;

b)    nadawanie tytułów obrazkom i ich cyklom;

c)    ustalanie liczby i kolejności obrazów w celu zilustrowania treści czytanki; d; podział tekstu na wyodrębniające się części logiczne i nadawanie im tytułów;

e) wspólne i samodzielne układanie i zapisywanie planu czytanek.

W klasach młodszych można mówić jedynie o planach ogólnych, bez uwzględniania podpunktów szczegółowych. Nie nadają się do tego celu teksty ubogie w akcję, bez wyodrębniających się części. Układane plany powinny być krótkie i zwięzłe. Formułowane punkty rui początku drugiej klasy mogą być zdaniami oznajmującymi lub równoważnikami zdań. Programy nauczania przewidują stosowanie w planach równoważników zdań już w klasie drugiej i trzeciej, jednak równoważniki sprawiają dzieciom trudność, chociaż pozwalają krócej ująć dane treści. Praca umysłowa uczniów podczas tworzenia kompozycji prowadzi do syntetycznego ujmo-

5.6. Ćwiczenia kompozycyjne JJJ7

wania dłuższych całości treściowych, a ponadto uczy myślenia uogólniającego i abstrakcyjnego.

Po kilku próbach wspólnego układania planu należy stopniowo przejść do samodzielnej pracy. Nauczyciel poleca wówczas przygotowanie planów w domu, a potem uczniowie mogą wspólnie opracować jeden przez wybranie i uzasadnienie najlepszych propozycji, po poprawkach i uzupełnieniach. Inną możliwość stwarza jednolita praca grupowa dzieci w klasie, a potem wybór najlepszych propozycji i wspólny zapis. Bardzo wskazana jest również praca grupowa zróżnicowana, podczas której uczniowie z grup mających trudności w układaniu planów mogą ćwiczyć tę umiejętność na przygotowanych przez nauczyciela rozsypankach zdaniowych i wyrazowych. Po zakończeniu pracy należy pamiętać o sprawdzeniu wykonanego zadania. Przydatność takich planów mogą docenić uczniowie, ćwicząc na ich podstawie opowiadanie treści czytanck lub lektur jako przygotowanie do późniejszych streszczeń utworów literackich.

Naturalne potrzeby planowania wypowiedzi występują na ogół w czasie zbiorowych redakcji wypracowań, tj. opowiadań, sprawozdań, opisów itp. Dzieci ustalają wtedy początek wydarzenia, następnie zakres jego treści, ich szczegółowość oraz zakończenie. Plany takich wypowiedzi powinny być opracowywane już od początku nauki szkolnej, aby wdrożyć uczniów do porządkowania zdarzeń i ustrzec przed powtarzaniem się. Wspólna praca tego typu może być wykorzystana do pisania na ich podstawie tzw. wypracowań domowych w formie opowiadania, listu, opisu.

Układanie planu dłuższej wypowiedzi jest zbliżone do opracowywania kompozycji czytań ki, w której kolejność zdarzeń ułatwia zrozumienie zastosowania trójstopniowego podziału. |ednal< najwięcej trudności sprawia samo konstruowanie wypowiedzi pisemnych, w których czasem pomija się ważne takty i wypowiedź bywa uproszczona. Znaczną trudność sprawia dziecku werbalizacja przedstawianych wydarzeń, w tym zastępowanie mowy ustnej, sytuacyjnej i dialogowej przez język pisany w sposób uogólniony, relacjonujący przekazywane zdarzenia, a przy tym pamiętanie wszystkich faktów i zasad pisowni.

5.6.1. Kontrola i ocena prac pisemnych

W celu sprawdzenia umiejętności opanowania przez uczniów poszczególnych form wypowiedzi zachodzi potrzeba kontroli i oceny tej umiejętności. Mowę ustną może nauczyciel kontrolować na bieżąco, prawie na każdej lekcji, natomiast samodzielne wypracowania powinny obejmować przede wszystkim wypowiedzi odpowiednio przygotowane wcześniej. Przed organizacją pisemnych sprawdzianów' nie należy zapominać o udzielaniu wskazówek dotyczących planowania treści, słownictwa, stylu i ortografii. Ogromne znaczenie mają działania profilaktyczne, zapobiegające błę-