4

właśnie wskutek bar dr. o silnych hamulców wewnętrznych, które go od tego powstrzymują. Nie jest to Jednak bynajmniej jakiś ogólnoludzki, gatunkowy wstręt do ludzkiego mięsa, znane są bowiem szczepy, których ludożerstwo było normalnym zwyczajem i trzeba je było tępić w drodze stosowania odpowiednich norm prawnych i sankcji karnych Równocześnie znane są inne kultury, w których spożywanie w ogóle jakiegokolwiek mięsa budzi podobne wewnętrzne opory, jak u nas mięso ludzkie

Co do listy i klasyfikacji społecznych potrzeb człowieka panuje wśród psychologów daleko większa rozbieżność poglądów niż w sprawie potrzeb biologicznych.. Istnieje wiele proponowanych klasyfikacji o bardzo różnych stopniach szczegółowości. Przedstawię tu jedną z nich, klasyfikację psychologa amerykańskiego Murraya. Jest ona oparta na licznych i wszechstronnych badaniach i obejmuje bardzo wiele różnorodnych potrzeb. Należy jednak traktować ją raczej jako klasyfikację przykładową i orientacyjną, a nie jako jiełną i powszechnie przyjmowaną listę.

Murray dzieli wszystkie potrzeby społeczne człowieka (nazwane przez niego psychogennymi) na sześć następujących grup-

1.    Przedmiotowe

2.    Ambicjonalne

3.    Władzy

4.    Szkodzenia

5.    Uczuciowe

6.    Dodatkowe.

Każda z tych klas. to mc jedna potrzeba, lecz grupa potrzeb jakoś z sobą powiązanych. Omówimy kolejno tc grupy. charakteryzując przykładowo po kilka konkretnych potrzeb z każdej grupy.

I-O l l'.7.s.nv enZBDMIOTOWK

Potrzeby tej grupy, jak wskazuje JCh r.azwa, związane są z przedmiotami.

Jedną z potrzeb tej grupy jest potrzeba nabywania. Polega ona na tym, że człowiekowi sprawia przyjemność sam fakt kupowania czy dostawania przedmiotów, niezależnie od ich bezpośredniej wartości użytecznej. Nie zawsze łatwo jest odróżnić, czy jakiś konkretny fakt nabycia przedmiotu jest wynikiem działania tej właśnie ogólnej potrzeby nabywania, czy też rzeczywistej potrzeby tego właśnie przedmiotu. Są jednak także sytuacje, w których bardzo łatwo Jest stwierdzić, że działa właśnie ogólna potrzeba nabywania. Na przykład widuic się niekiedy ludzi, zwłaszcza niewiasty, wchodzące do sklepu i bez wyraźnego celu przewracające go ,,do góry nogami" w poszukiwaniu me wiadomo czego, albo zdarza się, że ktoś kupi coś. co właśnie zobaczył na wystawie, a z czym później sam nie wic. co zrobić. Właśnie na umiejętnym wykorzystaniu tej potrzeby powszechnej w niniejszym cxy większym sto? Hlu wszystkim ludziom — polega m.' in. sztuka dobrej reklamy.

Drugą potrzebą z tej grupy, bardzo spokrewnioną z potrzebą nabywania. jest potrzebo posiadania. I znowu trzeba tu odróżnić t potrzeby, która zaspokaja sam fakt posiadania, cd rozmaitych rcalnycl korzyści, które daje posiadanie przedmiotu Jeśli na przykład lekar. przebywający pieszo lub autobusami długie kilometry do chorych marz.' o samochodzie, to prawdopodobnie głównym czynnikiem są tu realni korzyści płynące z posiadania samochodu, a nie sam fakt posiadania Ale gdy ktoś ma do absolutnej i wyłącznej dyspozycji samochód służ bo wy. a mimo to czuje pewien brak z tego powodu, żę me jest to jegc własny samochód, to wówczas jest to raczej wynikiem działania właśnie owej potrzeby posiadania.

Bardzo zbliżoną do tej ostatniej jest jootrzeba gromadzenia. Wynikiem Jej działania jesf zapychanie rozmaitymi rupieciami piwnic, strychów, komórek itp.. w nadziei, że „to się jeszcze mozc przydać". Tutaj nawet nic sarn fakt posiadania przedmiotu odgrywa główną role. ale żal. żeby się coś nic „zmarnowało", żal rozstania się z czymś, co przez długi czas miało realną wartość użytkową, mimo żc na skutek kompletnego zużycia już ją straciło.

Ostatnią z wyhranycłi z tej grupy potrzeb jest potrzeba porządkowania. Polega ona na tym. że troska o konserwację przedmiotów użytkowych i dbałość o gotowość tych przedmiotów do użycia przekształca się w „sztukę dla sztuki". Człowiek opanowany tą potrzebą, zamiast dbać o przedmioty, aby mu lepiej służyły, staje się sam niewolnikiem przedmiotów i ma z nimi więcej kłopotu niż korzyści. Jest, na przykład, taki typ „pań domu”, które z mieszkania mającego przecież służyć całej rodzinie, czynią „świętość”, której, na odwrót, ma służyć cała rodzina: mieszkanie pięknie wygląda i lśni od Czystości, ale tu nic można usiąść, bo się pogniecie, tu nie można przejść w butach, bo pobrudzi się podłoga, czasem nawet do popielniczki nic wolno strząsać popiołu z papierosa, bo jest świeżo wymyto.

Ciekawym połączeniem wszystkich tych wymienionych potrzeb przedmiotowych Jest kolekcjonerstwo. Są ludzie, którzy dla samej przyjemności nabywania, posiadania i porządkowania zbierają przedmioty nie nującc żadnej wartości użytkowej: znaczki pocztowe, pudełka od zapałek, zużyte baterie itp.

^J -poTuzrnr ambicjonalni:

Jedną z potrzeb tej grupy jest potrzeba wyższości. Przejawia się ona głównie we współzawodnictwie między ludźmi. Ludzie O silnie rozwiniętej potrzebie wyższości starają się o uzyskanie dobrego wyniku nie ze względu na sam wynik, lecz ze względu na porównanie z innymi; uczą się nic po to. zęby dostać na egzaminie „piątkę", lecz

237