CCF20090523011 tif

KARL R. POPPER

Tą uwagą zakończę na razie przegląd zasadniczych problemów, którym poświęcony jest nasz cykl wykładów.

Zakończywszy wprowadzenie do kursu, przystąpię obecnie do właściwego tematu dzisiejszego wykładu: „Wiedza: obiektywna i subiektyw-jną’\ Jak zwykle, zacznę od sformułowania zagadnienia, którym będę się zajmował, i proponowanego przeze mnie rozwiązania.

Zagadnienie jest następujące: jak rozwija się nasza wiedza?

Moje rozwiązanie ma postać nieco uproszczonego, cztero członowego schematu metody prób i eliminacji błędów:

P_i-^PT~^EB-^P₂

„P,” oznacza tu problem wyjściowy. Może to być problem praktycz-ny bądź teoretyczny.    ......

,JPr to próbna teoria, którą formułujemy po to, by ów problem roz-wiązać.

oznacza proces eliminowania błędówza pomocą krytycznych sprawdzianów albo kry tycznej, dyskusji.

„P ” oznacza natomiast problemy, do których ostatecznie dochodzimy — probl emy, które wyłaniaj ą się ze sprawdzianów i dyskusji.

Cały schemat wskazuj e, iż wychodzimy od jakiegoś problemu, problemu praktycznego albo teoretycznego. Próbujemy znaleźć rozwiązanie, formułując pewną próbną teorię jako nasze próbne rozwiązanie: na tym polega w istocie nasza próba. Następnie poddajemy teorię sprawdzianom, próbując ją obalić: jest tó krytyczna metoda eliminacji błędów. W wyniku wszystkich tych zabiegów wyłania się nowy problem, P (może się również wyłonić kilką nowych problemów). Postęp, który się tu dokonuje, czy teęuzyskany przyrost wiedzy, można zazwyczaj ocenić na podstawie dystansu dzielącego P_} i Py, dowiadujemy się wówczas, czy w ogóle zdołaliśmy poczynić jaki^ postępy. Mówiąc zwięźle, nasz schemat ukazuje, że wiedza wychodzi odproblemów i problemy stanowiąjej kres (jeżeli wiedza ma w ogóle jakiś kres).

P₁ jest często problemem praktycznym, może być jednak również problemem teoretycznym. To samo stosuje się doP_r

Ów schemat ma zastosowanie do wiedzy w sensie obiektywnym i do wiedzy w sensie subiektywnym. Jak się przekonamy, zakres jego stosowalności jest znacznie szerszy.

Pozwolę sobie odwołać się do przykładu zaczerpniętego z rozwoju wiedzy obiektywnej, w którym punktem wyjścia jest pewien problem praktyczny, a ostatecznym rezultatem inny problem praktyczny. Początkowy problem Henry’ego Forda przedstawiał się następująco: w jaki sposób zapewnić środek transportu na rozległych przestrzeniach Stanów Zjednoczonych? Ten problem to P_r Ford zaproponował teorię: budując tani samochód. Drogą rozmaitych prób i błędów doprowadziło to do nowego problemu: w jaki sposób zapewnić drogi i miejsca do parkowania dla samochodów? Początkowym problemem P_} był problem środka transportu. Nowym problememP₂ jest problem ruchu ulicznego — problem niedoboru.

Problemy mają najczęściej charakter teoretyczny. Typowy problem teoretyczny przedstawia się następująco: dlaczego istniejąowe osobliwe gwiazdy, które błądzą po niebie zamiast tkwić nieruchomo na swoich miejscach i obracać się wraz z niebem, jak to czyni przeważająca większość gwiazd? W języku greckim błądzące gwiazdy zwąsię „planetami”, a ów problem dał początek drodze wiodącej przez wiele kolejnych stadiów do Ptolemeusza, Kopernika i Keplera oraz do teorii Newtona, która jako pierwsza dokonała unifikacji fizyki niebieskiej i ziemskiej. Nie był to jednak kres owej drogi: pozostały bowiem nie rozwiązane problemy, jak wskazywał sam Newton w swoim dziele Optics; po upływie następnych dwustu lat doprowadziły one do Einsteina. Einstein zwracał natomiast uwagę na problemy, które nie zostały rozwiązane przez jego teorię. I tak historia toczy się dalej.

Nasz czteroczłonowy schemat może być formułowany na rozmaite sposoby. Możemy, na przykład, zastąpić go następującym schematem:

PI	PT —>EB ^P? a a 2a
^PJ	PTt->EB	KDE
	PT —>EB -> P, n n 2h	PI

23