CCF20091210006

kolejności dziecko:

-    w wieku do 10 lat,

-    oczekujący na przysposobienie,

-    rodziców w stosunku, do których toczy się postępowanie władzy rodzicielskiej.

znajdował się w niedostatku. Orzekając o żądaniu małżonka niewinnego zasądzenia atmentów na podstawie art. 60 §2 KRO, Sąd powinien porównać sytuację, w jakiej niewinny małżonek znajdzie się po rozwodzie z sytuacją, w jakiej by się znajdował, gdy pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo.

Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności Sąd na żądanie uprawnionego przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Art. 21 i art. 64⁴ §4 KRO mają odpowiednie zastosowanie do małżonków po unieważnieniu małżeństwa oraz w wypadku orzeczenia separacji.

Zmiana wysokości alimentów

W myśl art. 138 KRO w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Przy ocenie czy zachodzą przesłanki do zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w myśl art. 138 KRO należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków, a zwłaszcza możliwości zarobkowych i majątkowych stron (istnienie ważnego powodu do zmiany zatrudnienia na mniej zyskowne powodujące zmniejszenie się zarobków zobowiązanego do alimentacji może stanowić podstawę do żądania obniżenia alimentów, na podstawie art. 138 KRO. Zmiana orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego może nastąpić w drodze powództwa z art. 138 KRO, które wyłącza powództwo opozycyjne Cprzedwegzekucyjny) z art. 840 KPC.

Alimenty za okres przeszły. Przedawnienie

AŁmency przeznaczane są na potrzeby bieżące, zaś za czas ubiegły przyznawane mogą 9fć jedynie w wyjątkowych przypadkach (w przypadku gdy pozostałe niezaspokojone pckrzeby lub zobowiązania zaciągnięte przez uprawnionego względem osoby trzeciej na pokrycie kosztów wychowania i utrzymania).

Według przepisu art. 137 KRO roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat 3 (wyjątek: art. 121 pkt 1 KC w myśl którego, w czasie trwania władzy rodzicielskiej bieg przedawnienia co do roszczeń, które przysługują dziecku przeciwko rodzicom nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez czas trwania władzy radzidełskiej).

P^edawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia alimentacyjne natomiast samo prawo do aBmcntacji nie ulega przedawnieniu.

Roszczenia regresowe

Zgodnie z art. 140 §1 KRO osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej kolejności bytoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone nadmiernymi trudnościami, •noże żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić.

-    soireć musi obowiązek alimentacyjny po stronie osoby, od której uprawniony nie mógł uzyskać świadczeń alimentacyjnych,

-    osoba uprawniona do roszczeń regresowych dostarczała środków utrzymania i wychowania uprawnionemu do alimentacji.

Gdyby osoba uprawniona do roszczeń zwrotnych, określone w art. 140 §1 KRO świadczyła alimenty w kwode przekraczającej możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji, to nie przysługuje jej roszczenie zwrotne w takim zakresie, w jakim nie przekracza to świadczeń określonych na podstawie kryteriów przewidzianych w art. 135 §1 KRO.

Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego - wygasa z chwilą śmierci uprawnionego lub zobowiązanego, co wynika z osobistego charakteru tego obowiązku.

Nie przechodzi on na spadkobierców - art. 139 KRO. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego następuje również w przypadku przysposobienia całkowitego.

RODZINY ZASTĘPCZE

Definicję ustawowa rodziny zasteoczei zawiera art. 2a ust. 1 pkt 10 ustawy o pomocy społecznej, według którego rodzina zastępcza oznacza rodzinę, w której umieszcza się małoletnie dziecko, w celu sprawowania nad nim opieki i jego wychowania, w wypadku, gdy rodzice nie spełniają swojej funkcji.

Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowi inaczej, do rodziny zastępczej należy między innymi reprezentowanie małoletniego w dochodzeniu świadczeń na zaspokojenie potrzeb jego utrzymania.

Opiekę dzieciom i małoletnim pozbawionym całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej, w rodzinach zastępczych, organizuje starosta.

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje:

-    na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego,

-    bez orzeczenia sądu opiekuńczego - na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy cywilno-prawnej powierzenia dziecka.

■j z dzieckiem, w pierwszej

OPIEKA

Zasada powszechności opieki znajduje swój wyraz w art. 72 ust. 2 Konstytucji RP, według którego dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.

Zasada dobra małoletniego jest naczelną zasadą prawa rodzinnego i opiekuńczego.

W spawach opiekuńczych ustawodawca akcentuje tę zasadę w art. 154 KRO, który przy opiece za najważniejsze uznaje dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny.

Do organów opieki należą:

-    sąd opiekuńczy,

-    organy pomocnicze (kuratorzy sądowi),

-    organ sprawujący opiekę.

1.    nie pozostawanie małoletniego pod władzą rodzicielską,

Małoletni nie pozostaje pod władzą rodzicielską w następujących wypadkach:

-    gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska, co zachodzi, gdy oboje rodzice nie żyją, oboje rodzice nie maja pełnej zdolności do czynności prawnych, oboje rodzice są pozbawieni władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska każdego z rodziców zostaje zawieszona,

-    gdy oboje rodzice są nieznani.

2.    całkowite ubezwłasnowolnienie osoby, która nie pozostaje pod władzą rodzicielską.

Powołanie opiekuna - w drodze wydania postanowienia przez sąd opiekuńczy. Postanowienie to powinno zawierać oprócz faktu ustanowienia opieki, dane personalne opiekuna i podopiecznego, a także w miarę potrzeby zarządzenie podjęcia przez opiekuna konkretnych czynności, jak też określenie terminu złożenia pierwszego sprawozdania z wykonywania opieki (postanowienie ma charakter konstytutywny).

Postanowienia o ustanowieniu opieki są skuteczne i wykonalne z chwilą ich ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było - z chwilą ich wydania.

25

26

Kryteria powołania opiekuna

Art. 148 KftO wymięnią taksetwmie, ktg nję mpżę ,&yć. ustanowiony ępiękunęm, $ą (g

osoby:

1.    nie mające pełnej zdolności do czynności prawnych,

2.    pozbawione praw publicznych albo praw rodzicielskich lub opiekuńczych,

3.    w stosunku, do których zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiążą się należycie z obowiązków opiekuna.

Ań. 149 KRO daję salom-wskazówki kogo przede wszystkim nąięśy powołać nę opiekuna:

1.    osoba wskazana prze ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej,

2.    krewni,

3.    inne osoby bliskie pozostającego pod opieką albo jego rodziców,

4.    braku powyższych osób - osoba wskazana przez Prezydenta, burmistrza miasta lub gminy, albo organizacje społeczną, do której należy piecza nad małoletnimi, a jeżeli pozostający pod opieką przebywa w zakładzie wychowawczym, osoba wskazana przez ten zakład,

5.    w wypadku opieki dla małoletniego, umieszczonego w rodzinie zastępczej - przede wszystkim rodzina zastępcza.

Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko małżonkom (art. 146 KRO).

Sprawowanie opieki:

-    miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna (art. 27 KC),

-    opiekun w zasadzie decyduje o wyborze zawodu, jednak z pewnymi ograniczeniami (w tej sprawie musi uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego),

-    opiekun jest uprawniony do żądania środków utrzymania i wychowania osoby pozostającej pod opieką od osób do tego zobowiązanych,

-    z istoty powierzonej opiekunowi pieczy wynika prawo opiekuna do żądania wydania podopiecznego, znajdującego się u osoby nieuprawnionej do zatrzymania go,

-    osoba poddana opiece jest obowiązana do posłuszeństwa wobec opiekuna,

-    opiekun jest uprawniony do domagania się od podopiecznego, aby wykonywał drobne, okresowe usługi, w ramach wspólnoty domowej,

-    opiekun jest uprawniony do zwracania się do sądu opiekuńczego o pomoc w sprawowaniu opieki.

Zarząd majątkiem podopiecznego

Wykonywanie zarządu majątkiem osoby poddanej opiece powinno odbywać się z należytą starannością, w rozumieniu art. 154 KRO. Prawo opiekuna do zarządzania majątkiem podopiecznego mieści się w granicach zwykłego zarządu.

Podjęcie przez opiekuna czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego.

-    zarobek pupila,

-    przedmioty majątkowe oddane przez opiekuna osobie poddanej opiece do swobodnego użytku,

-    przedmioty przypadające pozostającemu pod opieką z tytułu testamentu lub darowizny jeżeli w testamencie lub darowiźnie wyłączono te przedmioty spod zarządu opiekuna.

Kontrola periodyczna sądu opiekuńczego polega na badaniu sprawozdań opiekuna dotyczących osoby poddanej opiece oraz rachunków z zarządu jego majątkiem.

Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki

Zwolnienie opiekuna może nastąpić na jego wniosek, bądź też z powodu niezdolności do sprawowania opieki lub jego zaniedbań natomiast ustanie opieki następuje z mocy samego prawa (ex lege).

W myśl art. 169 §1 KRO z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki.

Ustanie opieki ex lege następuje:

-    gdy małoletni osiągnie pełnoletniość,

-    gdy rodzicom małoletniego zostanie przywrócona nad nim władza rodzicielska,

-    w razie śmierci małoletniego lub uznania go za zmarłego,

-    w stosunku do ubezwłasnowolnionego całkowicie - w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.

KURATELA

KRO przewiduje 5 wypadków ustanowienia kuratora:

-    dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo - art. 181 §1 KRO,

-    dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego (curator ventris) - art. 182 KRO,

-    dla osoby ułomnej (curator debilis) - art. 183 KRO,

-    dla osoby nieobecnej (curator absentis) - art. 184 § 1 KRO,

-    dla osoby nieobecnej, gdy pełnomocnik nieobecnego nie może wykonywać swoich obowiązków, albo je wykonuje nie należycie.

Kuratele orawa materialnego ustanawia sąd opiekuńczy (do wyjątków należy: kurator spadku, ustanowiony przez sąd spadku).

Kuratele procesowa w zasadzie ustanawia sąd opiekuńczy, aczkolwiek przy tej kurateli występuje więcej wyjątków ustanawiania jej przez sąd procesowy.

Kuratorów prawa materialnego ustanawia się z urzędu, z wyjątkiem kuratora dla osoby ułomnej. Kuratelę procesową ustanawia się w zasadzie na wniosek.

Ustanie kurateli:

-    uchylenie kurateli - art. 180 §1 KRO,

-    z chwilą ukończenia sprawy - art. 180 §2 KRO,

-    z chwilą zwolnienia kuratora - art. 169 KRO w związku z art. 178 8i2 KRO.

Nadzór nad sprawowaniem opieki

Stały nadzór sądu opiekuńczego polega na bieżącym zaznajamianiu się z działalnością opiekuna i udzielaniu mu wskazówek i poleceń.

28

27