CCF20110124003

Brak problemu identyfikacji w socjalizacji pierwotnej

Internalizacja świata przez dziecko

zostało zobiektywizowane jako rzeczywistość, nawet jeżeli społeczeństwo i jego świat są stosunkowo proste. Z drugiej strony zawsze istnieją pewne elementy rzeczywistości subiektywnej, której źródłem nie jest socjalizacja, takie jak świadomość własnego ciała, która wyprzedza i jest niezależna od jego ujęcia, będącego wynikiem poznania społecznego. Subiektywna biografia nie jest całkowicie społeczna. Jednostkę postrzega się jako byt istniejący, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz społeczeństwa.¹⁰ Wynika z tego, że odpowiedniość między rzeczywistością obiektywną i subiektywną nie jest nigdy ustalonym raz na zawsze, statycznym stanem rzeczy. Musi być ciągle tworzona i odtwarzana in actu. Innymi słowy, związek między jednostką i obiektyw-: nym światem społecznym przypomina akt nieustannego chwytania równowagi. Stan ten ma oczywiście te same antropologiczne źródła, które omawialiśmy w związku ze szczególną pozycją człowieka w królestwie zwierząt.

W socjalizacji pierwotnej nie ma problemu identyfikacji. Nie ma możliwości wyboru znaczących innych. Społeczeństwo stawia kandydata do socjalizacji przed z góry określonym zbiorem znaczących innych, których musi on zaakceptować bez możliwości wyboru innej sytuacji. Hic Rhodus, hic salta. Trzeba sobie radzić z rodzicami, jakimi nas los obdarzył. Oczywistą konsekwencją tej niesprawiedliwości, która jest częścią sytuacji dziecka, jest to, że jakkolwiek dziecko nie pozostaje całkowicie bierne w procesie socjalizacji, to jednak tymi, którzy ustanawiają reguły gry, są rodzice. Dziecko może wziąć udział w tej grze z radością albo z milczącym oporem. Jednak — niestety — możliwości innego wyboru nie istnieją. Ma to ważne konsekwencje. Ponieważ dziecko nie wybiera swych znaczących innych, jego identyfikacja z nimi jest ąuasi-automatyczna. Z tego samego powodu jego internalizacja ich konkretnej rzeczywistości jest quasi-nieunikniona. Dziecko nie dokonuje internalizacji świata jego znaczących innych jako jednego z możliwych światów. Internalizuje go ono jako Świat, jako jedyny istniejący i jedyny, jaki daje się pomyśleć, jako świat tout court. To właśnie dlatego świat zinternalizowany w socjalizacji pierwotnej jest o wiele lepiej zakorzeniony w świadomości niż światy internalizowane w socjalizacji wtórnej. Jednakże bez względu na to, jak wiele z początkowego poczucia konieczności mogą osłabić późniejsze rozczarowania, wspomnienie pewności nie do powtórzenia, pewności pierwszego świtu rzeczywistości nieustannie towarzyszy pierwszemu światu dzieciństwa. W ten sposób socjalizacja pierwotna osiąga to, co (patrząc oczywiście wstecz) można uznać za najważniejszą sztuczkę, z której pomocą społeczeństwo „nabiera” jednostkę, aby to, co jest jedynie zbiorem zdarzeń przypadkowych, jawiło się jej jako

10. Por. wypowiedzi Georga Simmela na cen temat. Znowu też przypomina się w tym kontekście pojęcie eccentridty Plessnera.

Peter L. Berger, Thomas Luckmann

iprileczność, w czego rezultacie także wydarzenie jej narodzin uzy-: skuje znaczenie.

Konieczność

internalizacji

języka

, Konkretne treści, które są internalizowane w socjalizacji pierwotnej, różnią się oczywiście w zależności od społeczeństwa. Pewne treści spotykamy wszędzie. Przede wszystkim musi zostać zinter-lializowany język. Wraz z językiem i z jego pomocą zostają zinter-najizowane jako zdefiniowane instytucjonalnie rozmaite schematy ńjotywacyjne i interpretacyjne, na przykład chęć postępowania jak . dzielny chłopiec, przy założeniu, że mali chłopcy dzielą się w sposób 1 naturalny na dzielnych i tchórzliwych. Schematy te zapewniają dziecku zinstytucjonalizowane programy do wykorzystania w życiu codziennym, z których jedne znajdują natychmiastowe zastosowanie, a inne ; antycypują społecznie zdefiniowane postępowanie w późniejszych fazach życia. Tak więc jest to zarówno dzielność potrzebna, aby przeżyć dzień wypełniony testami dla woli, stwarzanymi przez rówieśników i wszelkiego rodzaju innych, jak i dzielność, która będzie potrzebna w przyszłości, kiedy — powiedzmy — zostaje się wojownikiem, albo kiedy staje się wobec wezwania Boga. Programy te, zarówno znajdujące natychmiastowe zastosowanie, jak i antycypacje, różnicują tożsamość jednostki na podstawie porównań z tożsamością innych, takich jak dziewczęta, chłopcy-niewolnicy albo chłopcy z innego klanu. Wreszcie istnieje internalizacja przynajmniej zaczątków aparatu uprawomocniającego; dziecko dowiaduje się, „dlaczego” owe programy są takie, a nie inne. Trzeba być dzielnym, jeśli chce się zostać prawdziwym mężczyzną; trzeba wypełnić rytuały, ponieważ inaczej bogowie będą się gniewać; trzeba być lojalnym wobec wodza, ponieważ tylko wtedy w godzinie niebezpieczeństwa bogowie udzielą pomocy, itd.

Pierwszy świat jednostki

Tak więc w trakcie socjalizacji pierwotnej tworzy się pierwszy Świat jednostki. Jego szczególna cecha trwałości wynika, przynajmniej części, z konieczności związków jednostki z najwcześniej znaczącymi innymi. Dzięki swojej przejrzystej realności świat dzieciństwa daje pewność nie tylko za pośrednictwem ważnych innych, ale także za pośrednictwem ich definicji rzeczywistości.

Realność świata dzieciństwa

Świat dzieciństwa jest przemożnie i niewątpliwie realńy.¹¹ Prawdopodobnie w tej fazie rozwoju świadomości nie mogłoby być inaczej. Dopiero później może sobie jednostka pozwolić na luksus przynajmniej odrobiny wątpliwości. Ta niezbędność protorealizmu w postrzeganiu świata daje się zauważyć zarówno filogenetycznie, jak i ontogenetycznie.¹² W każdym razie świat dzieciństwa jest tak skonstruowany, aby wpoić jednostce nomiczną strukturę, która po-

11.    Na temat przemożnej realności świata dziecka wypowiadał się Piaget.

12.    W sprawie filogenetycznej analogii do Piagetowskiego dziecięcego „realizmu” por. prace Lćvy-Bruhla.

Internalizacja rzeczywistości