DSCN2974

II II EPOKA FEUDALNA

czynią to w sposób dobrowolny i bez jakiegokolwiek przymusu, małżonkowie zjs są zobowiązani do wzajemnego posłuszeństwa w spełnianiu woli drugiego, nie mogą też jedno drugiemu niczego odmówić. Co więcej, jakimże sposobem mają pomnażać swoje zalety, jeżeli nic komentują się wzajemnym uściskiem na wzór kochanków, jakimże sposobem zarówno jedno, jak i drugie z nich ma doskonalić swoje cnoty, skoro w swoim postępowaniu zmuszeni są jedynie przestrzegać tego, co przyrzekli sobie wobec prawa? Tak oto, przeprowadziwszy ten wywód, upewniliśmy się co do tego — a pouczają nas o tym prawidła miłości — że stan małżeński nic może zostać uwieńczony koroną miłości, gdyż koronuje ona tylko te więzi, które zadzierzgnięte zostały w łonie armii

miłości. |    _

Już sama ta kazuiscyka wystarcza, rzecz oczywista, by nie traktować na serio, jak próbowano to czynić, „sądów miłości”, lecz spojrzeć na nie wyłącznie jako na rodzaj gry, wybornej i wyszukanej — choć w oczach moralistów mogłaby uchodzić za ryzykowną — wzbogacającej no wypti,“subtelny mi^_elęmencanii~z wiązek kó^' biety i tn^zciyznyl istnieje zatem miłość małżeńska, związek stały, od której żadne z małżonków, co podkreśla Maria z Szampanii, nie powinno uchylać się, ale istnieje również i inna forma miłości,

0    której wyraźnie powiedziano, że nic jej tak nie szkodzi jak zmysłowość, a zwie się ona dwomością. W tej dziedzinie rządzi kobieta, ona tu rozkazuje i stawia wymagania. Ona ustanawia przepisy

1    wydaje wyroki. Zarówno te pierwsze, jak i te drugie zakładają, iż najbliższe otoczenie kobiety będzie zdolne nie tylko do pewnego posłuszeństwa i nienagannego przestrzegania reguł miłosnych, lecz będzie również przejawiać delikatność w obyczajach i sposobie wyrażania się, pobudzając do stałego doskonalenia się. Dwomość, stanowiąca zatem jakby drugi stan miłości, zdolna jest odróżnić to, co zasługuje na miano miłości, od tego, co w stanie małżeńskim czy też w związkach poza małżeńskich należy wyłącznie do dziedziny życia seksualnego.

Istnieje poetycki odpowiednik żartobliwych dyskusji, jakie, toczyły się na sądach miłosnych. Są nimi owe jeux-partis, w których dwóch poetów odpowiada sobie na przemian wierszem; ten wier-

nazvwa sic ..tensona**. Nazwa ta świetnie odzwier

I

i

I

ciedla charakter tych wypowiedzi, ponieważ *.v potpcwm jez' Vco francuskim termin Lm tenson oznacza sprzeczkę, a nawet kłótnię W okresie nasilania się sporów, czy to na dworach feudalnych, ery w czasach nieco późniejszych ha uniwersytecie, będzie się je określać słowami tensons, Ltiges, disccrds. natomiast termin dispute oznacza zarówno ożywioną dyskusję, szczególnie taką jak w naszych czasach, jak też i rodzaj klasycznego już ćwiczenia szkolnego, polegającego na przedyskutowaniu dowolnej tezy, gdzie każdy ma możliwość wyrażenia swej opinii przed dojściem, lub nie, do syntezy.

Zdarza się, że ton owych jeux-partis podnosi się, dochodzi do ostrej dyskusji, padają słowa przykre, wręcz obelżywe. W większości jednak tenson, jakie zachowały się do naszych czasów, rozstrzygane są problemy miłosne; krótko mówiąc, są one poetyckim obrazem wyroków ferowanych przez sądy miłości:

„Kogo należałoby bardziej zganić: tego, który chełpi się względami, jakich sobie nie zaskarbił, czy też tego, który głośno rozpowiada o wyświadczonych mu łaskach?”

— ~ LCo *cz vhi~kóchańka szczęśliwszymnadzieja radósalęźy 'sarna radość?"

„Czego więcej ofiarowuje miłość swym wyznawcom: radości czy cierpienia?"

Niekiedy ton wypowiedzi jest zdecydowanie ironiczny, z wyraźnym zamiarem rozbawienia słuchaczy:

„Jeśli miałbyś wyznaczoną schadzkę o nocnej porze ze swoją lubą, czy wolałbyś zobaczyć mnie wychodzącego od niej. gdy ty taro wchodzisz, czy też mnie wchodzącego do niej. gdy ty wychodzisz?"

Lub: „Pewna dama, siedząca między trzema wielbicielami, do pierwszego z nich robi oko, drugiego ściska za rękę, trzeciemu na-deptuje stopę; który z nich cieszy się największymi względami?”

Budowa niektórych utworów literackich opiera się całkowicie na schemacie owych jeux-partis, w tym słynnego „soboru w Rerai-remont", gdzie toczy się dyskusja: kto jest w miłości lepszy, klerk⁴² czy rycerz?

Te sądy miłości, te gry poetyckie to przecież zwykle zabawy. Nam natomiast pozwalają dowiedzieć się, co stanowiło obiekt za-