dyskurs wiadomosci007

218 6. Ekspansja prywatności

Zajście sprowokowała prawdopodobnie 10-lctnia dziewczynka. Jak wynika z jej relacji, zabity chłopak uderzył ją w twarz. Chcąc się zemścić, poprosiła o pomoc kolegów.

W ciągu ostatnich ośmiu lat nieletni byli sprawcami 247 zabójstw. Czy nastolatkowie (!?) mają problem z odróżnieniem dobra od zła?

- Dzieci coraz częściej nic widzą różnicy pomiędzy zabiciem człowieka i postaci z komputerowej gry - tłumaczy Tomasz Żukowski, socjolog z Uniwersytetu Warszawskiego.

Więcej na str. 3

(Życie. 27.08.2001)

Mimo żc uczestnikami opisywanego zdarzenia były dzieci, to jednak obie wiadomości ujmują śmierć chłopca w różne ramy interpretacyjne. Pierwsza (a) ukazuje morderstwo jako prywatną tragedię małej społeczności {mieszkańców podwórka), jednak ostatecznie nadaje mu wymiar ogólnoludzki. Śmierć dziecka z rąk innych dzieci (Dzieci zabity dziecko) to fakt sprzeczny z mitem dzieciństwa i dlatego warto o nim mówić. Proponowana w tym tekście ocena faktów nie ma jednak wymiaru społecznego. Tymczasem druga wiadomość (b) opisuje to wydarzenie z publicznego punktu widzenia. Już nadtytuł (Nastoletni mordercy) przypomina o istnieniu społecznego problemu, jakim jest przestępczość wśród nieletnich. Obie wiadomości, przedstawiając ten sam temat z różnych punktów widzenia, dostarczają różnych interpretacji faktów. Sposób odczytania jest przy tym zakodowany na kilku poziomach tekstu:

Po pierwsze - warto zwrócić uwagę na odmienną realizację kategorii UCZESTNICY (aktorzy wiadomości). W tekście z GW (a) poza mordercami i ofiarą opisywani są zwykli ludzie - mieszkańcy kamienicy, a jeden z nich zabiera nawet glos, wyrażając swoją opinię na temat zbrodni. Tymczasem w wiadomości z Życia (b) pojawiają się dwie osoby pełniące ważne funkcje społeczne: oficer policji i socjolog. Odpowiedni dobór aktorów wiadomości sprawia, że oba teksty znacznie się różnią pod względem perswazji. Wypowiedzi osób typu ‘policjant’ lub ‘naukowiec’ kierują uwagę odbiorców ku racjonalnej i logicznej ocenie wydarzeń i tym samym wpisują je w domenę publiczną. Wypowiedzi osób prywatnych sugerują zaś emocjonalną ocenę faktów wyjętą ze społecznego kontekstu.

❖ Po drugie - istotną funkcję w procesie konstruowania obu domen odgrywa językowa (stylistyczna) organizacja tekstów. W wiadomości z CW pojawiają się elementy stylu potocznego, w tekście z Życia - stylu urzędowego. Wyraźne różnice w stylistycznej organizacji obu przekazów widać na poziomic leksykalnym i składniowym. Na przykład zależnie od punktu widzenia zbrodnia jest nazywana zemstą lub zleceniem, choć w tym drugim wypadku trudno sobie wyobrazić, by dziesięcioletnia dziewczynka rzeczywiście zleciła komuś morderstwo. Zwrot zlecić morderstwo nazywa przecież akt, w którym ‘ktoś formalnie wynajmuje kogoś do zabicia człowieka’. Ten sposób nominacji jest typowy dla szablonowych tekstów policyjnych lub prawniczych. Z kolei w wiadomości z GW można znaleźć fragmenty wyraźnie nacechowane ekspresywnie i typowe dla stylu potocznego (np. banda wpadła na podwórko). Na poziomie syntaktycznym przekaz z Wyborczej cechuje składnia emocjonalna i konstrukcje syntetyczne (np. Z balkonów patrzyły na to dzieci. Płakały.) Natomiast wiadomość z Życia - składniowo - przypomina teksty sformalizowane. Warto na przykład zwrócić uwagę na sześcioskładnikową grupę nominalną (ioficer dyżurny Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach) i na inne konstrukcje analityczne, które z precyzją policyjnych raportów podają wyczerpujące informacje (zob. GW: banda nastolatków wpadła na podwórko i Życie: czterech 16-latków zaatakowało Adama w bramie domu).

Z powyższych rozważań wynikałoby, że obie domeny są w mediach wyraźnie oddzielone. W rzeczywistości jest jednak inaczej, ponieważ współcześnie niweluje się różnica między tzw. pismami brukowymi i prasą opiniotwórczą. W tej ostatniej pojawia się coraz więcej wiadomości, w których relacje między sferą publiczną i prywatną są wyraźnie zaburzone. Zazwyczaj przekazy te pokazują oficjalne wydarzenia z nieoficjalnej perspektywy i w tych wypadkach prywatny punkt widzenia jest elementem walki o czytelnika. Pryw-atność ma zapewnić w^riększ.ą atrakcyjność wiadomości, choć jej główny temat nadal dotyczy wydarzeń publicznych.

Przykład takiego tekstu znajduje się poniżej.