edukacja07

294 XX wiek

Warszawą. Maria Grzegorzewska (1888-1967), pedagog i psycholog, była autorką metody dydaktyczno-wychowawczej zwanej metodą ośrodków pracy, a Kazimierz Jeżewski (1877-1948), działacz społeczny i pedagog, zyskał uznanie jako pomysłodawca „gniazd sierocych" i „wiosek kościuszkowskich”, czyli zastępczych domów rodzinnych w środowisku wiejskim.

4. Wolność w niewoli

II wojna światowa

Najazd hitlerowskich Niemiec i sowieckiej Rosji położył kres rozwojowi państwa polskiego. Rozpoczęła się II wojna światowa. Władze Rzeczypospolitej znalazły się na uchodźstwie, kolejno w Rumunii, Francji i Wielkiej Brytanii. Terytorium Polski zostało okupowane przez III Rzeszę i Związek Sowiecki, a ważnym elementem polityki władz okupacjgnych stała się likwidacja polskiego systemu oświatowego i narzucenie własnych rozwiązań, odpowiadających wojennym celom agresorów. Obaj okupanci za pilne zadanie uznali zniszczenie polskiej kultury i zdziesiątkowanie polskiej inteligencji.

iiemie wcielone do Rzeszy

Obszar okupowany przez Niemcy podzielono na część wcieloną bezpośrednio do Rzeszy oraz część, na której utworzono okupa-cyjny protektorat pod nazwą Generalnego Gubernatorstwa. Na ziemiach wcielonych polskie szkolnictwo powszechne, średnie i wyższe zostało zlikwidowane, a wyjątek stanowiło jedynie kilkanaście szkół powszechnych w Poznaniu i Łodzi oraz część szkół na Śląsku. Nauka została w nich ograniczona do podstawowych wiadomości, a polskie podręczniki zakazane. W pozostałych szkołach powszechnych wprowadzono język niemiecki w takim wymiarze, aby już od września 1940 roku nauka wszystkich przedmiotów odbywała się po niemiecku. Ponad 800 tysięcy polskich mieszkańców ziem wcielonych zostało W3'siedlonych do Generalnej Guberni lub wywiezionych do pracy przymusowej w Niemczech.

Generalne

Gubernatorstwo

W Generalnym Gubernatorstwie nie zezwolono na otwarcie szkół wyższych, a w listopadzie 1939 roku zamknięto szkoły średnie. Szkolnictwo powszechne mogło nadal funkcjonować, zakazano jednak nauczania historii, geografii, literatury polskiej, nauki o Polsce współczesnej oraz gimnastyki. Niemieckie władze szkolne nakazały uczniom i nauczycielom oddanie podręczników, map, emblematów, portretów itp. W miarę upływu czasu malała liczba szkół, ponadto obniżano ich stopień organizacyjny, zwiększając liczbę szkół jedno- i dwuklasowych. Zezwolono natomiast na działanie szkół zawodowych, dzieląc je na obowiązkowe 3-letnie szkoły dokształcające, przeznaczone dla młodzieży pracującej; 3-letnie zasadnicze szkoły

Straty kadrowe w szkolnictwie

zawodowe dla młodzieży niepracującej, z przedmiotami teoretycznymi zredukowanymi do minimum, oraz 2-letnie szkoły fachowe, przyjmujące młodzież po ukończeniu 18 roku życia. Ponadto wydawano zgodę na otwieranie rozmaitych kursów zawodowych, w tym także przygotowujących młodzież do egzaminu wstępnego do szkół fachowych. Wiele spośród tych placówek rozszerzało program nauczania ponad poziom, na który zezwalały władze niemieckie. W końcowym okresie okupacji niemieckiej, gdy pojawiły się pomysły pozyskania Polaków do walki ze zbliżającą się radziecką armią, zezwolono na utworzenie kilku półwyższych szkół zawodowych.

Najdotkliwsze były jednak straty w ludziach, obejmujące uczonych, nauczycieli, studentów i młodzież szkolną. Od aresztowania w dniu 6 listopada 1939 roku w Krakowie 183 pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej oraz osadzenia ich w obozie koncentracyjnym rozpoczęła się akcja eksterminacji polskiej inteligencji. Wprawdzie większość uwięzionych wówczas uczonych władze niemieckie zwolniły w wyniku międzynarodowych nacisków, to jednak w ciągu następnych lat straty wśród-jak to nazywali hitlerowcy - „warstwy przj^wódczej” wyniosły ponad 50 tysięcy osób. Jeszcze dotkliwsze były ofiary wśród młodzieży, szczególnie tej najbardziej ideowej, uczestniczącej w konspiracji, partyzantce i Powstaniu Warszawskim.

Eksterminacja

Żydów

Aresztowanie profesorów Uniwersytetu Jagiellońsk iego

Największą zbrodnię ludobójstwa popełnili Niemcy wobec zamieszkującej Polskę ludności żydowskiej. Liczbę zamordowanych szacuje się na około trzy miliony, a wraz z zagładą narodu zniszczony został wielki dorobek żydowskiej kultury.