filoz hist2

286 IIIO/OI IA IIINIOKII

286 IIIO/OI IA IIINIOKII

io/lici

Boga luko muogon istot Indywidualnych. ak lo/iunicj z mm juko t/lowitk pows/a liny, mli Syn Boży Slawamc się c/lowicka W luilorii uznane zostało /u proctM przechodzenia ml ..aulolc/ji" do „uuiojtcnn", od istnieniu w swiccic do istnieniu w Hogu, Było lo /.iru/cm |'i/ivhodzeiue od hclerolelil, c/yli celów narzuconych z /cwnijir/. do milolcln. czyli celowości wlłiHlIOj człowiek musi OHit|gtti|ć hoskość własnymi nilami i dlatego wlainic durni mu /ostała tylko

polcncialnoSe boskiego bytu

Wroński d/irlil historię nu\ wielkie ery: erę celów względnych, erę celów pośrednich i erę celów absolutnych 1'ierws/a Jest cpoki| hclcroicln, bc/pośrcdnich rządów Opatrzności Drugu (leril/iliejs/ość) jest opoki) |ir/o|ściową. Opnlr/ność przesiała już. działać, ludzkość pozostawiona zmiata samci sobie, ale me poziuila jeszcze prawdy, me zna swych przeznaczeń: dlatego leż jest to czas ciężkiego kryzysu, zaburzeń rewolucyjnych i głębokiego rozdarcia wyrażającego się w izw antynomii społecznej, c/yli zacieklej walce dwóch stronnictw - konserwatystów i liberałów Frzecii), absolutną erę zapowiada incsjani/m (ij. nauku Wrońskiego), będący jednocześnie absolutni) filozofuj i uhsolulmi rcligią Umożliwia on przezwyciężenie antynomii społecznej, wykazując, że prawdziwa aulotclia polega mc na buncie przeciwko prawom Boskim (bronionym przez konserwatystów), nic nu tym, aby rozbudzona w nas twórcza samoizulność rozumu (broniona przez liberałów) skierowana została ku Boskiemu absolutowi.

W systemie Trcnlowskicgo filozofia historii nie zajmowała miejsca centralnego, mimo to jednak rozwijał ji| on w sposób spekulalywny, widział w niej „mądrość" i nic wahał się spckulatywnic określać przyszłości, a więc byl bliski „hisloriozofii" w zaproponowanym przez Cieszkowskiego sensie lego terminu. Istotą procesu dziejowego było dlań „rozwiklywanie" boskich atrybutów czktwiekn, wznoszenie ludzkości do „bożoczlowicczcństwa" W kulminacyjnej epoce dziejów, nazywanej epoką Królestwa Bożego, ludzie mieli stać się maksymalnie samodzielni i twórczy, a więc najbardziej podobni do Boga i jednocześnie najbardziej uniezależnieni od Boskiej kurateli. W odróżnieniu ml Cieszkowskiego i Wrońskiego Trcntowski mc przewidywał jednak końca historii, nie ujmował przyszłej epoki „bożoczlowicczcństwa" w perspektywie millcnarystycz-no-cschalologic/ncj: po osiągnięciu kulminacyjnego stadium postępu nastąpić miała era cofania się aż do zupełnego obumarcia ludzkości nu ziemi, u następnie - „jeżeli ziemia jeszcze silna" -do ponownego jej odrodzenia. W len sposób dialeklyczno-progrcsywistyczny i linalislyezny schemat rozwoju dziejów zastąpiony został schematem cyklicznym.

U Libelta refleksja historiozoficzna stanowi jedynie element ogólnego systemu „filozofii wyobraźni". Treścią dziejów, wedle Libclla, jest „wyobrażanie", czyli urzeczywistnianie odwiecznych ideałów Boskich. Filozof nazywał ten proces urzeczywistnianiem Królestwa Bożego na ziemi, w istocie jednak daleki byl od tendencji millenarystycznych; podkreślał, że proces realizacji ideałów jest procesem nieskończonym, że Królestwo Boże na ziemi może być tylko względne, ponieważ z samej jego istoty wynika niemożliwość pełnego urzeczywistnienia go w formach ziemskich.

W filozofii li. Dembowskiego i I I, Kamieńskiego Bóg całkowicie wyłączony został ze świata ludzkiego, a tym samym z historii, Dembowski przejął od Cieszkowskiego termin „historiozofia", uznał historiozofię m najważniejszą z nauk, przedmiot jej jednak określił inaczej: nic jako zgłębianie „absolutnej mądrości" dziejów, lecz jako badanie prawidłowości rozwoju społecznego i wyprowadzanie z nich określonego kształtu przyszłości, W rozprawie O postępach wfllotoficnym pojmowaniu bytu (1844) przedstawił interesującą leonę „indywidualizacji", czyli rozwoju polegającego na rozpadaniu się pierwotnej niezróżnicowancj całości na autonomiczne („zindywidualizowa

ne

konfliktowe elementy oraz na powstawaniu w ten sposób nowej, wyższej całości, już me bezpośredniej, lecz zapośredniczonej. W rozwoju społecznym punktem wyjściowym tego procesu miała być pierwotna teokracja, a punktem dojścia pełny rozwój demokracji, tj. stan. w którym każda jednostka byłaby autonomicznym podmiotem, współuczestniczącym na równych prawach z innymi w kształtowaniu życia społecznego. Osiągnięcie najwyższego stadium „indywidualizacji" pomyślane było przy tym jako dialektyczny powrót do jedności: Dembowski spodziewał się, że wolny, suwerenny lud przezwycięży antagonizmy i dążności odśrodkowe, zjednoczy się w swobodnej wspólnocie socjalistycznej.

W koncepcjach Kamieńskiego kluczem do zrozumienia człowieka jako istoty twórczej, samostwar/ająccj się w procesie historycznym była ekonomia polityczna, zwana przezeń „ekonomią materialną". Tym samym była ona dlań podstawą lilozofii historii - nauki wykrywającej prawa historycznego postępu, utożsamione z immanentnymi prawami zbiorowej twórczości ludzkiej. Tak ujęta filozofia historii miała charakter prcsocjologiczny, daleki od „hisłonozofli" w rozumieniu Cieszkowskiego.

Jak z powyższego widać, tylko w twórczości Cieszkowskiego i Wrońskiego mamy do

--. „i.-i-------i~i— u;..-------f.i" .u-i--_u_