HWScan00020

216 Rozdział XV. Umowy pośrednictwa handlowego

żądania świadczenia wyrównawczego (art. 764³ k.c.). Jest to również kwota pieniężna, której agent może żądać po rozwiązaniu umowy z dającym zlecenie za swoje czynności podjęte w czasie jej trwania. Nie jest ona jednak wynagrodzeniem agenta, tak jak prowizja. Inna jest jego wysokość, jak również przesłanki przyznania agentowi w porównaniu do prowizji należnej mu po rozwiązaniu umowy agencyjnej.

Odpowiedź na pytanie 2

Wysokość świadczenia wyrównawczego jest w zasadzie zależna od konkretnych okoliczności, zwłaszcza rozmiarów, w jakich dający zlecenie czerpie korzyści z działalności agenta po rozwiązaniu umowy agencyjnej. Niemniej ustawodawca ustala jednostronnie jej granice. Świadczenie wyrównawcze, co do zasady mające charakter świadczenia jednorazowego, nie może być wyższe niż jednoroczne wynagrodzenie agenta z okresu trwania umowy agencyjnej, obliczone jako średnie roczne wynagrodzenie agenta z okresu ostatnich 5 lat trwania umowy agencyjnej. Jeżeli umowa agencyjna trwała krócej, bierze się pod uwagę ten krótszy okres w całości (art. 764³ § 2 k.c.). Wysokość świadczenia wyrównawczego należnego agentowi determinowana będzie głównie przez dającego zlecenie. W przypadku braku porozumienia dającego zlecenie i agenta co do jego wysokości, może zostać ona określona przez sąd.

Odpowiedź na pytanie 3

By agent mógł domagać się świadczenia wyrównawczego, muszą wystąpić łącznie trzy przesłanki pozytywne (art. 764³ § 1 k.c.) przy jednoczesnym braku występowania jakiejkolwiek przesłanki negatywnej (art. 764⁴ k.c.). Pierwsza przesłanka — pozyskanie przez agenta nowych klientów lub doprowadzenie do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi w trakcie trwania umowy agencyjnej — wydaje się być w sytuacji opisanej w kazusie spełniona. Podobnie druga przesłanka — dający zlecenie czerpie znaczne korzyści z umów zawartych z tymi klientami, również po rozwiązaniu umowy agencyjnej. Stwierdzenie spełnienia trzeciej przesłanki w praktyce sprawia najwięcej trudności. Za przyznaniem agentowi świadczenia wyrównawczego muszą przemawiać względy słuszności, rozpatrywane, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy.

Agent nie ma prawa do świadczenia wyrównawczego, gdy wystąpi choćby jedna z przesłanek negatywnych. Pierwszą z nich jest wypowiedzenie umowy przez dającego zlecenie na skutek okoliczności, za które odpowiada agent i które uzasadniają wypowiedzenie umowy bez

www. Lex isNexis.pl

zachowania terminów wypowiedzenia (art. 764⁴ pkt 1 oraz art. 764² § 1 k.c.). W kazusie nie miało to miejsca. Drugą przesłankę negatywną stanowi wypowiedzenie umowy przez agenta, co z kolei miało miejsce w przedstawionym wyżej stanie faktycznym — agent wypowiedział umowę z powodu niedojścia do porozumienia w sprawie podwyższenia jego wynagrodzenia. Jednakże ustawodawca przewiduje od tego przypadku wyjątki, tj. sytuacje, w których agent będzie mógł wypowiedzieć umowę agencyjną, nie narażając się na utratę prawa do świadczenia wyrównawczego. Okolicznościami takimi są: wypowiedzenie umowy ze względu na okoliczności, za które odpowiada dający zlecenie (np. brak lojalności wobec agenta, niepłacenie mu wynagrodzenia, niedostarczanie dokumentów i informacji koniecznych do wykonywania umowy) oraz wypowiedzenie umowy ze względu na wiek, ułomność czy chorobę agenta, jeśli względy słuszności nie pozwalają domagać się od niego dalszego wykonywania czynności agenta. Uwarunkowania te wskazują, że w kazusie żadna z okoliczności dopuszczających wypowiedzenie przez agenta umowy bez utraty prawa do otrzymania świadczenia wyrównawczego nie zaszła. Wreszcie trzecią przesłanką negatywną jest przeniesienie przez agenta na inną osobę praw i obowiązków wynikających z umowy agencyjnej (cesja).

Podsumowując, w omawianej sytuacji mimo zajścia kumulacji przesłanek pozytywnych uprawniających agenta do otrzymania świadczenia wyrównawczego, agent nie może żądać go od dającego zlecenie z uwagi na zajście jednej z przesłanek negatywnych, jaką jest wypowiedzenie umowy agencyjnej przez agenta. Wypowiedzenia tego nie sanuje żadna z określonych w art. 764⁴ pkt 2 k.c. okoliczności.

Literatura i orzecznictwo

Bieniek G. (red.), Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 2, Warszawa 2001.

Klyta W., Świadczenie wyrównawcze przysługujące agentowi — nowa instytucja w prawie polskim, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2004, nr 3.

Rott-Pietrzyk E., Umowa agencyjna, w: System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań — część szczegółowa, Warszawa 2004.

Wiśniewski T., Świadczenie wyrównawcze przysługujące agentowi, „Prawo Spółek” 2001, nr 10.

Wyrok SN z 8 listopada 2005 r., OSNC 2006, nr 9, poz. 150.