Image0001 (2)

I /

1&YOCkk, „(?    ft. Kb«ofM/olacj*

owi tylko jedno z.wielu

Utworem przekornym, bo mieszczącym się doskonale we wspólr nocie wyznaczonej tytułem i epigrafem Moich znajomych,,a- za.- J razem najbliższe sobie kreacje posiadającym dopiero, w,.zbiorku następnym⁸¹ — jestJBanasiowa.)    ^

SJ¹    ^Vy MvJL/'n -

uwarunkowaniaNspołecznego i dyspozycji indywidualnych. Jest to oryginalna modulacja autorskiego opowiadapi<przejawiająca się zwłaszcza w zróżnicowaniu między wypowiedzią podsuwającą ironiczną interpretację warunków, a topem relacji o głównych bohaterach zdarzenia. Jednocześntef^znacznie konsekwentniej niż w utworach poprzednich, wysypuje jednolita struktura rodzajowa. Precyzyjne rozplanow-anieSnotywów, umiejętne wykorzystanie kontrastu nastrójów^/óbecnost sugestii odkrywających- szeroką perspektywę reflej&sji i skojarzeń— już u wstępu do Moich zna.-jomych zapowiadają, że mamy do cenienia z rezultatami dpjrzałej nowelistyki^

Za wc^dsnie byłoby jednak na próbę\iino wania jej -cech',-Martwa npCura. tematycznie i strukturalnie sta uj^c zaprezentowanych w zbiorze.

astępnym³¹ — jesILBanasiotoa..)

„Oto poemat skreślony mową’ niewiązanąStudium artystyczno-_t J psycho-socjalnejmałe arcydzieło w zbiorze nowel Konopnickiej”,⁸*^ — pisał Bem, a Galie z aplauzem przytaczał^- te. słowa    jej.™

rozprawie.³⁸ Nawet ostrożny Chmielowski stawiał Banasiowa ni ,.szczytach artyzmu i na szczytach pogłębienia psychológiczriego*'⁷*¹'^! Rezygnując z emfazy stylistycznej można w pełni podpisać się pod ■*. tą opinią.

Słuszne uznanie krytyków dla kreacji bohaterki łączyło się jednak niekiedy z dość istotnym wypaczeniem perspektywy. Po-równanie zawarte w epigrafie,³⁵ ową „prostą i mądrą w prostocie l

⁹¹ Por. opowiadania: U źródła, W dolinie Skatou w zbiorze: Na drodze) •> Kraków 1893.

** A. O. Bem: op. clt.    *3

** H. Galie: op. clt., s. 45.    .. m

^u P. Chmielowski: Nowele Marii Konopnickiej, „Ateneum”, 1903, t. I, ' z. 1, g. 17.

Klechtę 1 tobie bidzie' tuta}' karta; Staruszko moja, na kiju"oparta.

Col mnie tak zeszła wfród ciszy 1 slońcn,

— myśl życia", tłumaczącą się w utworze indywidualnym doświadczeniem staruszki („wcielonej, cichej, pokornej rezygnacji"³⁰ — jak chciał Chmielowski), traktowali niektórzy jako wszechogrrnia-jącą zasadę „stoicyzmu ludu naszego".³⁷ Takiej generalizacji Konopnicka nie zaaprobowałaby na pewno.

W korespondencji z redaktorem „Nowej Reformy" — Pawli-kowskim, wspominając o bliskich Banasiowej opowiadaniach U źródła i W dolinie' Skawy, pisała:

Dwa obrazki skreślone w Galicji na Podgórzu Karpackim posyłam [...] pierwszy Jest charakterystycznym przez odbicie niektórych [podkre-pilenie moje — A. B.] pojąć 1 uczuć ludowych.**

^-•‘' Omówienie to ■ dopełnić ' można uwagą wypowiedzianą przez Uspieńskiego^przy .podobnej okazji; doskonały znawca chłopstwa,. mówiąc’ ó typąch|iudoWych w życiu i literaturze, przypomniał .końcowym rozdziale yflasti ziemli) postać Platona Karatajewa 'd>jego^: filozofii¹, a. jednocześnie energicznie sprzeciwił się uznaniu .go. za symboliczne wcielenie_j ludowej psychiki: „OTOBce — Hanie, ^:\j«o'3Td ńe Bce”    y'protestował. Mamy wszelkie podstawy, aby

Sądzić,-, że .Konopnicką- myślała „podobnie.

)'■ Zastrzeżenie przeciw pochopnym uogólnieniom w niczym nie. zaprzecza^- znakomitej ^kreacji -indywidualnego portretu. Punktem ^^jścia w. uźasaj^ieidu ^ęgOj/aktu • jest szczęśliwe zharmonizowanie Realiów . opisów; K charakterystyki zewnętrznej 7 treŚęją psy-^cHiczną, uja^Ś^on^vTT&óńblogu staruszki. W związku z realiami i- .' wymagYfednśk wyjaSnleni&~pewna'pozBrna niekonsekwencja, której aż do chwili obecnej nie mogli sobie wytłumaczyć~~krytycy, słusznie podkreślający ścisłość i wierzytelność opisów Konopnickiej.⁴®

Blalotctą twoją cala srebrniejąca.

Jak schodzi czasem z swojego ukrycia Prosta 1 mądra w prostocie — my$l tycia.

M. Konopnicka: Pisma wybrane, t. II, s. 126.

. *• . P. Chmielowski: Nowele Mar li Konopnickiej, s. 19. ¹ ’*

H. Galie: op. cit., s. 91.

**■.M. Konopnicka do M. Pawlikowskiego, 6 X [1831], rkps Ossollnfeum,

. sygn. 12166 II.

** G. N. Usplensklj: Wlast’ ziemli, Izbrannyje Soczinlenlja; Moskwa— Leningrad 1949, s. 426.

‘ *• Por. uwagi T. Czapczyńsklego: O genezie niektórych nowel Marli Konopnickiej, „Prace Polonistyczne”, seria XII, 1955, s. 325—30.

10 Nowele Konopnickiej 145