galaktyka Gutwnberga

Marshall McLuhan

Galaktyka Gutenberga

Na okres Renesansu przypadło zderzenie pluralistycznego średniowiecza z jednolitą, mechanicystyczną erą nowożytną. Wywiązała się błyskawiczna reakcja przeobrażająca świat.

Epoka gwałtownych zmian społecznych następuje wówczas, gdy społeczeństwo znajduje się na pograniczu dwóch kultur i przeciwstawnych technik. W takich okolicznościach świadomość ludzka nie przestaje przekładać jednej kultury na drugą. Obecnie żyjemy na styku pięćsetletniej epoki mechanicznej i nowej ery elektronicznej, między światem jednolitości i światem równoczesności. Jest to trudny, ale owocny etap rozwoju. W XVI wieku, na granicy między dwoma tysiącami lat kultury alfabetu i rękopisu a czasami nowego mechanizmu powtarzalności i kwantyfikacji — znalazło się Odrodzenie. Byłoby doprawdy dziwne, gdyby ludzie widzieli nowy świat inaczej niż przez pryzmat wiedzy zaczerpniętej ze świata dawnego. [...] Ów transfer, czyli przeniesienie skutków jednego procesu uczenia się na inny, dokonuje się na ogół podświadomie, choć może też nastąpić w sposób świadomy. Na przykład* stosunek ludzi Zachodu do nowych przekaźników, jak film, radio i telewizja, był wyrazem świadomej reakcji kultury książki na „wyzwanie” rzucone jej przez te przekaźniki. Natomiast rzeczywisty transfer uczenia się, który wtedy zachodził, oraz zmiana postaw i procesów myślowych dokonały się niemal wyłącznie w sposób nieświadomy. Uzyskany wraz z językiem ojczystym system wrażliwości wpływa na naszą zdolność uczenia się innych języków, zarówno werbalnych, jak i symbolicznych. Wykształcony człowiek Zachodu jest nasycony linearnymi i jednolitymi wzorami kultury druku i dlatego zapewne ma takie trudności z opanowaniem awizual-nej matematyki i fizyki współczesnej. Pod tym względem ludzie z krajów „zacofa nych”, o kulturze słuchowo-dotykowej, mają nad nim wielką przewagę.

Ludzie okresu przejściowego, znajdujący się na granicy pomiędzy różnymi formami doświadczenia, na linii zderzenia różnych kultur, dzięki swemu położeniu nabierają wielkiej umiejętności uogólniania. [...] kultura druku, która dzieli i ujednolica wszelkie zjawiska, w okresie pełnego rozwoju nie sprzyja współoddziaływaniu różnych dziedzin i dyscyplin nauki, jakie występowało w pierwszym okresie druku. Póki druk był nowością, stanowił wyzwanie dla utrzymującej się nadal kultury opartej na przekazie rękopiśmiennym; ale kiedy zapanował niepo-