img050

6.3.3. Scena a kulisy

Każdy fragment przestrzeni przedszkola może. w zależności od potrzeb, być uznawany za scenę bądź kulisy i w razie konieczności pełnić obie funkcje jednocześnie Gabinet dyrektora jest sceną pokazującą jego pozycję w hierarchii za pomocą efektowniejszy ch mebli, kwiatów, obrazów. W innym czasie, jest miejscem lego wypoczy nku lub miejscem planowania występu. Sala przedszkolna staje się sceną w czasie hospitowany ch zajęć lub w czasie przyprowadzania czy odbierania dzieci przez rodziców z przedszkola, w chwilach braku widowni staje się miejscem odpoczynku po występie, miejscem karcenia dzieci, bicia lub polem do przy gotowania kolejnych przedstawień. W czasie zajęć dy dakty cznych sala może stać się sceną, na której dzieci pragną przekonać nauczyciela o swoim zainteresowaniu nauką, a jednocześnie kulisami dla rzeczywistej pracy nauczyciela, stosującego metody odlegle od głoszonych w rozkładach materiałów i planach miesięcznych. Teren całego przedszkola, jak już w spominałam wcześniej, może przyjąć funkcję kulis na czas nieobecności dyrektora.

Tak więc podział na scenę i kulisy może posiadać charakter wyłącznie symboliczny i niematerialny, może być związany przede wszystkim z punktem w idzenia danego przedstawienia, czyli:

•    treścią danego przedstawienia;

•    następstwem podziału ról i ich przcchodniością, to znaczy określeniem, kto w danym spektaklu staje się aktorem, a kto widzem;

•    czasem — decydującym o tym, kiedy i o jakiej treści przedstawienie będzie grane;

•    umową społeczną zawartą na czas przedstawienia

Zdarza się, że miejsce sceny i kulis jest określone w sposób stały, niezmienny, a rozróżnienie ich ułatw ia analiza dekoracji, estety ki i wy posażenia w nętrz przedszkola. Granice mają wówczas charakter obiektywny, wyznaczone są przez różne znaki przestrzeni lub jej strukturę materialną.

Bywa, źc nauczyciel bardziej doświadczony, o wysokich kwalifikacjach uznany ch przez dyrektora przedszkola, otrzymuje do dyspozycji salę w niedalekiej odległości od gabinetu dyrektora, z najlepszym wyposażeniem, najładniejszą dekoracją, laki nauczy ciel ma za zadanie reprezentować dyrektora we wszystkich „nagłych" sy tuacjach, gdyż tu dyrektor w pierwszej kolejności przyprowadzi niespodziewanych gości.

Natomiast nauczyciel o mniejszy m doświadczeniu (wyróżniający się również w sposobach rozumienia i prowadzenia przedstawień) oraz o kwalifikacjach nic uznawanych przez dyrektora, bywa umieszczany w sali mniej atrakcyjnej, mieszczącej się jak najdalej od ..centrum uwagi" przy by ły ch gości. Pokonywanie przestrzeni, dzielącej salę tego nauczyciela od „centrum”, daje mu czas na wejście we w łaściwą rolę, na przygotowanie rekwizytów oraz na przygotowanie przedstawienia Uzyskana w ten sposób przestrzeń staje się terenem szczególnej komunikacji nauczyciela i dyrektora oraz kulisami dla prezentowanego przedstawienia.

fi.4. Społeczne konsekwencje jawnych i u kryty (41 sposobów budowania przestrzeni i wykorzystania jej zasobów materialnych

Przestrzeń, jak wynika z poprzednich analiz, niesie ze sobą dla aktorów' społecznego życia przedszkola zarówno możliwości, jak i ograniczenia Jej wpływ na całość naszego ży cia, a także na edukację, jest znaczny. O przestrzeni i jej znaczeniu E T Hall²¹² mów i „bezgłośny języ k”, zwracając tym samym uwagę na komunikaty, jakie może tworzy ć.

Przedszkole tworzy przestrzeń dla w ielu różnych osób, zmuszając je jednocześnie do dzielenia się nią z inny mi Dla małych dzieci, których doświadczenia przestrzenne są niewielkie, które cały czas rosły w domu skoncentrowanym na ich potrzebach, dla małych „samotników”, doświadczanie przestrzeni przedszkola może być prawdziwym Szokiem. „Normalna odległość konwersacyjna między obcymi pokazuje nam, jak istotna jest dynamika przestrzennego oddziaływania Jeżeli jedna osoba przy sunie się zbyt blisko, reakcja jest natychmiastowa i automatyczna: druga osoba się cofa. To samo może powtórzy ć się kilka razy”.²¹³ Dla dzieci w pierwszych dniach poby tu w przedszkolu, które są sobie obce. nie ma miejsca na ucieczkę, mogą być one nawet „atakowane” jednocześnie z różnych stron Poza subiektywnym i bardzo indywidualnym przeżywaniem poczucia bezpiecznego dy stansu uczestnicy interakcji w różnym stopniu wydatkują swoją energię na używ anie przestrzeni. Mogą być jej bierny mi gośćmi (spędzać czas od - do i czekać na powrót do domu), intruzami (dla który ch ściśle zostały określone „pola" i „korytarze”, po których mogą się bezpiecznie poruszać) lub aktywnymi współtwórcami społecznego życia przedszkola, w obrębie którego korzystają z istniejącej przestrzeni.

W analizach materiału zawartego w poprzednich podrozdziałach można zauważyć, jak wiele różnorodnych prób „osw ajania przestrzeni” czynią poszczególni jej użytkownicy. Świadomość wpływu otoczenia na codzienne ży cie, pracę, zabawę.

^J,J E T. Hall. Bezgłośny język, PIW. Warszawa 1987. *» E T. Hall, op. en., s 176